กำเนิดหมู่บ้านไทย

   ที่อยู่อาศัย นับเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของมนุษย์ ลักษณะที่อยู่อาศัยของแต่ละท้องถิ่นย่อมแตกต่างตามสภาพภูมิศาสตร์สิ่งแวดล้อม ภูมิอากาศ ตลอดจนวัฒนธรรมความเชื่อต่างๆ ในที่นี้จะกล่าวเฉพาะประเทศไทย

    ความแตกต่างของสภาพภูมิศาสตร์ ภูมิอากาศ สิ่งแวดล้อมตลอดจนสิ่งอำนวยความสะดวกในการดำรงชีวิตของคนไทยที่เห็นได้ชัดเจน เช่น ภาคกลางพื้นที่ราบลุ่ม มีแม่น้ำลำคลองไหลผ่าน ภาคเหนือพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสูง ฯลฯ ลักษณะที่แตกต่างกันนี้ทำให้เกิดหมู่บ้านไทยในหลายลักษณะด้วยกัน ทั้งหมู่บ้านริมน้ำ หมู่บ้านริมทาง หมู่บ้านดอน หมู่บ้านเชิงเขา ฯลฯ

      ลักษณะหมู่บ้านไทย

โดยทั่วไปหมู่บ้านไทยที่เกิดขึ้นสามารถแบ่งออกเป็น ลักษณะใหญ่ๆ ดังนี้คือ

      1. ลักษณะหมู่บ้านริมแม่น้ำลำคลอง

    โดยทั่วไปสภาพของหมู่จะเกิดการรวมตัวกันขึ้นโดยธรรมชาติตามลักษณะสภาพภูมิศาสตร์ อันเป็นปัจจัยสำคัญในการประกอบอาชีพ สำหรับประเทศไทย คนไทยส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกรรม เช่น ทำนา ทำไร่ ทำสวน ฯลฯ ซึ่งเป็นอาชีพที่ต้องอาศัยน้ำเป็นปัจจัยสำคัญ เพราะนอกจากใช้เพื่อการเพาะปลูกแล้ว น้ำยังมีความจำเป็นสำหรับกิน อาบและเป็นเส้นทางคมนาคมจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งด้วย

    การคมนาคมสมัยก่อนมีทั้งทางบกและทางน้ำ แต่โดยทั่วไปเส้นทางสัญจรที่สะดวกและนิยมมากที่สุดคือทางน้ำ ด้วยความสะดวกนี้จึงทำให้หมู่บ้านเกิดขึ้นตามริมแม่น้ำลำคลอง หรือที่เรียกว่า "หมู่บ้านริมน้ำ"

    หมู่บ้านริมน้ำนี้มักมีชื่อขึ้นต้นคำว่า "บาง" ซึ่งในที่นี้หมายถึง หมู่บ้านหรือร้านค้าซึ่งปลูกเรียงรายไปตามแม่น้ำ ลำคลอง หรือบริเวณใกล้ทะเล เช่น บางกอกน้อย บางปลาม้า บางปะกอก ฯลฯ

    เมื่อหมู่บ้านกำเนิดขึ้นแล้วสิ่งจำเป็นอื่นๆ ก็มักเกิดตามมาภายหลังได้แก่ ตลาด วัด สำหรับตลาดนั้นเป็นศูนย์กลางการแลกเปลี่ยนสินค้าซึ่งกันและกัน เช่น ครอบครัวหนึ่งมีข้าวก็นำมาแลกกับเสื้อผ้า เป็นต้น ต่อมาภายหลังจึงเปลี่ยนมาใช้เงินตราเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนแทน