ด้วยเหตุดังกล่าวเป็นผลทำให้เกิดร้านแม่น้ำลำคลองขึ้น หมู่บ้านที่เกิดขึ้นนี้มักมีลักษณะยาวติดต่อกันไปตามความยาวของลำคลองหรือแม่น้ำ ส่วนพื้นที่ด้านหลังมักเป็นสวน และถัดจากสวนจะเป็นทุ่งนาหรือไร่

   หมู่บ้านลักษณะนี้มักมีการขยายตัวไปตามความยาวของลำน้ำ ซึ่งทำให้ยากต่อการพัฒนาและการปกครอง ดังนั้น ภายในหมู่บ้านจึงมี "วัด" เป็นศูนย์กลางและมีอิทธิพลในการประสานยึดเหนี่ยวให้หมู่บ้านดำรงอยู่อย่างเป็นกลุ่มเป็นก้อน

หมู่บ้านริมน้ำดังกล่าวนี้ถ้ามีปริมาณมาก และขยายตัวโดยมีขอบเขตและคันคูแล้ว

         จะกลายเป็นเมืองซึ่งมีลักษณะเรียกว่า "เมืองอกแตก" ที่หมายถึง เมืองที่มีแม่น้ำหรือลำคลองขนาดใหญ่ผ่านกลาง เช่น เมืองพิษณุโลก เป็นต้น

         แต่ถ้าเป็นหมู่บ้านที่เกิดขึ้นริมทาง ซึ่งในสมัยก่อนใช้เกวียนเป็นยานพาหนะทางบก และมีสัตว์พวกช้าง ม้า วัว ควายเป็นตัวลากจูง การเดินทางจึงมีขีดจำกัดตามกำลังความสามารถของสัตว์เหล่านั้น หากระยะทางจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งไกลเกินกำลังของสัตว์ ไม่สามารถไปถึงจุดหมายภายในหนึ่งวัน ก็จำเป็นต้องพักแรม พอรุ่งเช้าจึงเดินทางต่อ

      บริเวณที่เกวียนมาหยุดพักแรมนี้ มักมีชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในละแวกนั้นมาปลูกเพิงขายอาหารและสิ่งของเครื่องใช้แก่ผู้ที่สัญจรไปมารวมทั้งหาสิ่งของมาแลกเปลี่ยนด้วย ต่อมาเมื่อกิจการค้าเจริญขึ้นจึงมีชาวบ้านมาปลูกเพิงขายของเพิ่มมากขึ้นตามลำดับ เพิงคว้าขายเหล่านี้จึงขยายออกไปตามแนวยาวและเพิ่มจากหนึ่งแถวเป็นสองแถว

       และเมื่อเวลาผ่านไป ผู้อยู่อาศัยมีความคุ้นเคยกับสถานที่บริเวณนั้นมากขึ้น จึงได้ปลูกเป็นเรือนถาวรขึ้นแทนเพิงค้าขาย โดยจัดพื้นที่ส่วนหนึ่งเป็นที่พักอาศัยและอีกส่วนหนึ่งเป็นที่ค้าขาย เมื่อจำนวนหลังคาเรือนมากขึ้นจึงกลายเป็นหมู่บ้านไปในที่สุด โดยด้านหลังของหมู่บ้านมักเป็นเรือกสวนไร่นา คล้ายๆ กับหมู่บ้านริมแม่น้ำลำคลอง