ระนาดเอกในวงปี่พาทย์แบบต่างๆ
วงปี่พาทย์ คือวงดนตรีไทยประเภทหนึ่งซึ่งประกอบไปด้วยเครื่องดนตรีหลักคือ
เครื่องเป่าได้แก่ ปี่ และ เครื่องตี โดยแยกออกเป็น เครื่องตี
ประเภทดำเนินทำนองเช่น
ระนาด ฆ้องวง และเครื่องตีประเภทกำกับจังหวะ เช่น กลอง ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหม่ง
เป็นต้น
วงปี่พาทย์ประกอบไปด้วยเครื่องดนตรีที่มีเสียงอันทรงพลัง
จึงทำให้วงปี่พาทย์มีบทบาทอยู่ในพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นทางด้าน
ความเชื่อหรือการประโคม
บรรเลงประกอบการแสดงโขนละคร
จากข้อมูลของ อาจารย์วิมาลา
ศิริพงษ์ เรื่อง"พัฒนาการปี่พาทย์สมัยรัตนโกสินทร์" ในหนังสือ
เพลงดนตรีฉบับพิเศษ ปีที่ 1 ฉบับที่
4 ธันวาคม
พ.ศ.2537, หน้า 81 เขียนไว้ว่า
"ปี่พาทย์มีความเป็นมาและพัฒนาการอันยาวนานในสังคมไทย
ในเอกสารหลักฐานทางประวัติศาสตร์ปรากฏข้อมูลระบุถึงวงปี่พาทย์ หรือเครื่องดนตรีที่ใช้ในวงปี่พาทย์อยู่มากมายทั้งในรูปของ
จารึก, วรรณกรรม และ กฎหมาย
ในศิลาจารึกวัดพระยืนซึ่งมีอายุราว ก่อนพุทธศตวรรษที่ 20 ได้ระบุถึงเครื่องดนตรีที่ใช้ในวงปี่พาทย์อันได้แก่
ฆ้อง กลอง ปี่ ตะโพน และในศิลาจารึกหลักที่ 8 ก็ปรากฏคำว่า
"ดุริยพาท" ซึ่งเป็นคำที่หมายถึง
เครื่อง ดนตรีประเภทที่มีเสียงกึกก้องเหมาะแก่การประโคมซึ่งก็คือเครื่องดนตรีที่ใช้ในวงปี่พาทย์
(ภัทรวดี : 2536 : 7-8) นอกจากนี้ยังพบคำว่า ปี่พาทย์ฆ้องวง
ในกฎหมายลักษณะเบ็ดเสร็จ ซึ่งตราขึ้นก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยากว่าหนึ่งศตวรรษ
(สุจิตต์ :2532 : 128) จากหลักฐานเหล่า นี้อาจ
กล่าวได้ว่า เครื่องดนตรีประเภทเครื่องตีและเครื่องเป่าที่ประกอบขึ้นเป็น
วงปี่พาทย์ ได้มีปรากฏในสังคมไทยมาแล้วก่อนหน้าสมัยกรุงศรีอยุธยา
เป็นราชธานี
ต่อมาในสมัยกรุงศรีอยุธยาปรากฏหลักฐานว่าระนาดเอกซึ่งเป็นเครื่องดนตรีชนิด
เครื่องตีได้เข้าไปประสมวงกับปี่พาทย์เกิดเป็นวงดนตรีที่มัก
เรียกกันว่า ปี่พาทย์เครื่องห้า
ดังภาพจิตรกรรมบนสมุดข่อยเมื่อราวต้นพุทธศตวรรษที่ 23 หรือหลัง
พ.ศ.2200 ซึ่งแสดง ภาพวงปี่พาทย์ที่
ประกอบไปด้วย ปี่
กลองทัด (ใบเดียว) กลองสองหน้า ตะโพน ฆ้องวง และ
ระนาดเอก บรรเลงร่วมกัน (สุจิตต์ : 2532 :129)"
การที่เรียกว่า "ปี่พาทย์เครื่องห้า"
แต่มีเครื่องดนตรี 6 ชิ้นนั้น เพราะผู้บรรเลงกลอง อาจจะเลือกตี
ตะโพน หรือ กลองสองหน้า อย่างใดอย่าง
หนึ่งตามความเหมาะสมของเพลง
หากจะแบ่งลักษณะการบรรเลงของวงปี่พาทย์ตาม "กลุ่มของเครื่องดนตรี" แล้ววงปี่พาทย์สามารถแบ่งย่อยออกเป็นประเภทต่างๆ ตามลักษณะการบรรเลงและการใช้งานดังนี้
ระนาดเอกในวงปี่พาทย์
ระนาดเอกใช้บรรเลงในวงดนตรีปี่พาทย์ได้หลายรูปแบบ
ขึ้นอยู่กับความเหมาะสม และจุดประสงค์ในการบรรเลง
ในหัวข้อนี้จะกล่าวถึงวงดนตรีที่นำ ระนาดเอก เข้าไปร่วมบรรเลงซึ่งแบ่งประเภทของวงได้ดังนี้
วงปี่พาทย์มอญ
วงปี่พาทย์มอญเครื่องห้า
วงปี่พาทย์มอญเครื่องคู่
วงปี่พาทย์มอญเครื่องใหญ่
