หลังจากที่เสด็จขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นเวลา 3 ปีเศษ  ใน พ.ศ. 2481  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล  พร้อมด้วยสมเด็จย่า  พระเชษฐภคินี และพระราชอนุชา  ก็ได้เสด็จนิวัติพระนคร  เพื่อทรงเยี่ยมเยียนพสกนิกรของพระองค์เป็นครั้งแรก  เมื่อเสด็จฯ สู่พระนครได้ 1 วัน  คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ได้ประกาศสถาปนาพระอิสริยยศพระราชชนนีศรีสังวาลย์ขึ้นเป็นครั้งแรก  “สมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์”  เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481

ตลอดเวลา 2 เดือนที่ประทับอยู่ในพระนคร  ผู้ที่มีโอกาสได้เฝ้าชมพระบารมี  ต่างปลื้มปีติและชื่นชมในพระจริยวัตรของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระองค์น้อยยิ่งนัก  ต่างเห็นพ้องต้องกันว่า  ผู้ที่มีส่วนสำคัญที่ทรงเพียรปลูกฝังอบรมพระกิริยาอัชฌาศัยของยุวกษัตริย์ไทยให้งดงามเหมาะสม  คือ  สมเด็จย่า

โดยที่ทรงเห็นว่า  พระโอรสทรงพระเยาว์  ความรู้เรื่องเมืองไทยมีน้อย  สมเด็จย่าจึงทรงขอให้กระทรวงธรรมการ  (ปัจจุบัน คือ กระทรวงศึกษาธิการ)  จัดการรายการเสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรพระอารามและโบราณสถานที่สำคัญในเขตพระนครและธนบุรี  เพื่อเพิ่มพูนความรู้เกี่ยวกับศิลปวัฒนธรรมของชาติ นอกจากนี้  สมเด็จย่ายังทรงชักจูงให้พระโอรสธิดาทรงใฝ่ในการกุศล  ช่วยเหลือการสาธารณสุขและการแพทย์  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงพระราชทานเงินส่วนพระองค์สร้างโรงพยาบาลอานันทมดิดล  ที่จังหวัดลพบุรี  พระราชอนุชาและพระเชษฐภคนีพระราชทานเงินสร้างสุขศาลา  ที่จังหวัดสมุทรสาคร  

ครั้นถึงวันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2481  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล  เสด็จพร้อมด้วยสมเด็จย่า  พระเชษฐภคนีและพระราชอนุชา  จากประเทศไทยกลับไปทรงศึกษาต่อที่สวิสเซอร์แลนด์

สงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งอุบัติขึ้นในทวีปยุโรป เมื่อ พ.ศ. 2482  ได้เพิ่มความยากลำบากในพระชนมชีพของสมเด็จย่า  ในฐานะหัวหน้าครอบครัว  พระองค์ทรงใช้พระสติปัญญาความสามารถอย่างเต็มที่ประคับประคองรักษาครอบครัวเล็กๆ ของพระองค์ให้ผ่านพ้นภัยในรูปแบบต่างๆ สภาพชีวิตในพระตำหนัก  วิลล่าวัฒนาที่เมืองโลซานระหว่างสงครามโลกไม่ต่างจากครอบครัวชาวสวิสอื่นๆ นัก  ทรงรับบัตรปันส่วนเช่นเดียวกับครอบครัวสวิส  เมื่อสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จมหาวิทยาลัยก็เสด็จโดยจักรยานพระที่นั่ง  สมเด็จย่าทรงใช้ขี้เถ้าแทนสบู่  ทรงทำเนยและเก็บผลไม้มาทำแยมเก็บเอาไว้  สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงเล่าพระราชทานคณะผู้จัดทำหนังสือเรื่อง “สมเด็จพระศรีนคริทราบรมราชชนนี” ของโครงการไทยศึกษา  ฝ่ายวิชาการ  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ตอนหนึ่งว่า  

“(ทูลกระหม่อมพ่อทรงเล่าว่า)  ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2  ก็ลำบากเหมือนกัน  สมเด็จย่าถึงได้มีความพยายามระมัดระวังเป็นแม่บ้านที่ดี ในระยะนั้นไม่มีการปันส่วนผลไม้  แต่ก็ไม่มีผลไม้อะไรมากนัก  ได้อาศัยผลไม้จากสวนในบริเวณพระตำหนัก  เช่น  สตรอเบอรี่  แพร์  ส่วนผลไม้ตะวันออก  เช่น  กล้วยและส้มขาดแคลน”

สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ทรงเล่าพระราชทาน  คณะผู้จัดทำหนังสือเล่มเดียวกันว่า  “มีแต่แอปเปิ้ลเป็นของธรรมดาที่สุด แม่ก็พยายามหาสีเขียวสีแดงให้ดูแปลกไป...มีแต่แอปเปิ้ลตลอดศก...หลังสงครามไม่อยากทานแอปเปิ้ลเลย

อย่างไรก็ตาม สมเด็จย่ายังทรงรักษาประเพณีที่สมเด็จพระบรมราชชนกเลยทรงปฏิบัติ  คือ  พระราชทานเลี้ยงอาหารไทยแก่คนไทยในวันเสาร์  แต่เนื่องจากนักเรียนไทยมีมากขึ้นเพราะระหว่างสงคราม นักเรียนไทยที่เคยศึกษาในประเทศเบลเยี่ยม  ฝรั่งเศส และอิตาลีได้ย้ายเข้ามาอยู่ในเมืองต่างๆ ของสวิสเซอร์แลนด์  พระองค์จึงไม่สามารถที่จะพระราชทานเลี้ยงอาหารไทยแก่นักเรียนไทยทุกคนได้  โปรดให้ผลัดเปลี่ยนกันมา  นักเรียนไทยเหล่านั้นต่างประสบปัญหาที่ส่งเงินจากประเทศไทยล่าช้า  บางเดือนเงินทองก็มาไม่ถึง  สมเด็จย่าก็ทรงเกื้อกูลผู้ที่ขัดสน บ้างก็พระราชทานเงินให้ยืม บ้างก็ให้เลยก็มี ทั้งๆ ที่ขณะนั้นพระองค์ทรงประสบปัญหาการส่งเงินมาถวายล่าช้าเหมือนกัน

สมเด็จย่า ได้ทรงเอาพระทัยใส่ในการศึกษาของพระโอรสธิดามาก โปรดให้สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระราชอนุชาทรงศึกษาที่โรงเรียน

เอกอล  นูเวลล์  เมืองโลซานจนถึง พ.ศ. 2484  ซึ่งในช่วง 2 ปีสุดท้ายของการศึกษาที่โรงเรียนแห่งนั้น โปรดให้ทรงเข้าเป็นนักเรียนประจำ เพื่อให้ทรงทราบชีวิตของนักเรียนประจำที่ต้องช่วยเหลือพระองค์เองทุกอย่าง  ส่วนสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา ทรงศึกษาอยู่ที่โรงเรียนนานาชาติที่เมืองเจนิวา  นอกจากนี้ทรงหาพระอาจารย์สอนพิเศษประจำที่พระตำหนัก  ทรงจากหญิงชาวอังกฤษเป็นพระพี่เลี้ยงระหว่างโรงเรียนปิดภาคฤดูร้อน  เพื่อฝึกฝนภาษาอังกฤษถวายสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  เรื่องการศึกษาภาษาและขนบธรรมเนียมประเพณีไทยก็มิได้ทรงละเลย  โปรดให้นายเปรื่อง  ศิริภัทร  พระอาจารย์ถวายพระอักษรไทยที่ทางรัฐบาลส่งมาถวายพระอักษรแด่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระราชอนุชาและสมเด็จพระเชษฐภคนี  ดังนั้น  การตัดสินพระทัยประทับในประเทศสวิสเซอร์แลนด์ในช่วงวิกฤติการณ์สงครามโลก การศึกษาของพระโอรสธิดาจึงมิได้หยุดชะงัก  สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ ทรงพระปรีชาสามารถด้านการศึกษา ใน พ.ศ. 2485  ทรงสอบผ่านชั้นสุดท้ายเทียบเท่ามัธยมศึกษาตอนปลาย  และได้ทรงเข้าศึกษาวิชาเคมีต่อที่มหาวิทยาลัยโลซาน

สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล  ก็ทรงเปลี่ยนแผนการศึกษาในระดับอุดมศึกษา  เช่นกัน  หลังจากทรงสำเร็จการศึกษาระดับมัธยมปลายใน พ.ศ. 2486  เมื่อพระชนมายุ 16 พรรษา  ได้ทรงเข้าศึกษาวิชานิติศาสตร์  ที่มหาวิทยาลัยโลซาน  และอีก 2 ปีต่อมา  สมเด็จพระราชอนุชาก็เสด็จเข้าศึกษาต่อทางด้านวิทยาศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยเดียวกัน

วันคล้ายวันพระราชสมภพ 20 กันยายน พ.ศ. 2488  หลังสงครามโลกครั้งที่ 2  ยุติลงเป็นวันที่มรความหมายพิเศษยิ่งสำหรับสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  พระประยูรญาติ และเหล่าคนไทยที่พำนักอยู่ในประเทศสวิสเซอร์แลนด์  ข้าราชการและนักเรียนไทยพากันไปเผ้าฯ ถวายพระพรคับคั่งในตอนเย็น  บรรดาคนไทยได้ร่วมจัดงานเลี้ยงถวาย ณ พระตำหนักวิลล่าวัฒนา  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงดนตรีร่วมกับนักดนตรีสมัครเล่นทั้งหลาย  เป็นงานเลี้ยงที่สนุกสนานรื่นเริง  ความเงียบเหงาเศร้าใจ  ความวิตกกังวลถึงบ้านเกิดเมืองนอนเป็นอันสิ้นสุดลงได้  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระชนมายุ 20 พรรษา  ทรงบรรลุราชนิติภาวะแล้ว  และกำลังจะเสด็จพระราชดำเนินกลับมาทรงเยี่ยมพสกนิกรของพระองค์  

สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลได้เสด็จพร้อมด้วยสมเด็จพระราชอนุชาและสมเด็จย่าออกจากสวิสเซอร์แลนด์  เมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2488  นิวัติพระนครอีกครั้งหนึ่ง  โดยเครื่องบินพระที่นั่งถึงพระนคร  ในวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2488

ระหว่างประทับในพระนคร  สมเด็จย่าได้ตามเสด็จสมเด็จพระเจ้าอยู่  และสมเด็จพระราชอนุชาไปพร้อมกันทั้งสามพระองค์  ไม่ว่าจะเสด็จงานพระราชพิธี  งานทั่วไป  เสด็จประพาสสถานที่ต่างๆ  หรือเสด็จเยี่ยมราษฎร  ด้วยเหตุที่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระราชอนุชาประทับอยู่ในต่างประเทศเป็นเวลานาน  ตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์เรื่องราวต่างๆ เกี่ยวกับเมืองไทย  จึงไม่ค่อยจะทรงทราบมากนัก  เมื่อเสด็จพร้อมกัน สมเด็จพระราชโอรสทรงสงสัยใคร่รู้เรื่องราวประการใดก็สามารถทูลถามสมเด็จย่าได้ทันที  

การตามเสด็จนิวัตพระนครครั้งที่ 2 นี้  สมเด็จย่าทรงมีพระชนมายุ 45 พรรษา  ทรงสำราญพระราชหฤทัยมาก  สงครามสิ้นสุดลงแล้ว  ความสงบสุขได้บังเกิดขึ้น  พระราชภาระของพระองค์ในการอบรมเลี้ยงดูพระโอรสธิดาก็ทรงผ่อนคลายลง  พระโอรสธิดาทั้งสามพระองค์ทรงเจริญพระชนม์เป็นผู้ใหญ่ที่พร้อมด้วยสติปัญญาฉลาดเฉลียว  สามารถปกครองดูแลพระองค์เองได้  ความนิยมชมชื่นของอาณาประชาราษฎรที่มีต่อพระโอรสทั้งสองพระองค์อย่างไม่เสื่อมคลายก็น่าจะยังความปลาบปลื้มปีติให้บังเกิดขึ้นในพระราชหฤทัย

สมเด็จย่าได้ประทับอยู่เมืองไทยกับสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระโอรสองค์ที่ 2 จนถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2489  รัฐบาลในเวลานั้นได้กราบบังคมทูลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ขอให้ทรงเลื่อนกำหนดเสด็จกลับไปทรงศึกษาต่อที่สวิสเซอร์แลนด์ออกไปก่อน  เพื่อพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับใหม่แก่ปวงชนชาวไทย ในวันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2489  และเสด็จพระราชดำเนินเปิดประชุมสภาผู้แทนใน

วันที่ 1 มิถุนายน ศกเดียวกัน  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงรับคำกราบบังคมทูลของรัฐบาล  และทรงกำหนดวันเสด็จพระราชดำเนินกลับไปทรงศึกษาต่อในวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2489  แต่ไม่ทันถึงวันนั้น  เหตุการณ์อันเศร้าสลดที่ไม่นึกฝันก็อุบัติขึ้นเสียก่อนในตอนเช้าวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ก่อนกำหนดวันเสด็จพระราชดำเนินจากประเทศไทยเพียง 4 วัน  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ต้องพระแสงปืน สวรรคต 

 

 

ในวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 สภาผู้แทนราษฎรได้ลงมติเป็นเอกฉันท์กราบบังคมทูลเชิญพระราชปิโยรสพระองค์ที่ 2 ของสมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์คือ  สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ  เจ้าฟ้าภูมิพลอดุลยเดชขึ้นครองราชย์สมบัติ  เป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 9 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์

 

 

ได้ตามเสด็จสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จจากเมืองไทย  เมื่อวันที่ 19 สิงหาคม พ.ศ. 2489  เพื่อทรงศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยโลซาน  โดยทรงเลือกเรียนวิชาเกี่ยวกับรัฐศาสตร์  นิติศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์  แทนวิชาวิทยาศาสตร์ที่เลยทรงศึกษาไว้แต่เดิม  เพื่อความเหมาะสมกับพระราชภารกิจแห่งพระมหากษัตริย์ ระหว่างนั้น  สมเด็จย่าก็ยังทรงทำหน้าที่ “แม่บ้าน”  ในพระตำหนักวิลล่าวัฒนา  ทรงดูแลจัดการเรื่องต่างๆ ให้เป็นระเบียบเรียบร้อย  โปรดทรงงานด้วยพระองค์เอง  ตอนเช้าทรงขับรถไปจ่ายตลาดด้วยพระองค์เองและหลังจากเสวยพระกระยาหารกลางวันแล้ว  ทรงใช้เวลาว่างทำสวนในบริเวณพระตำหนัก  ทรงพรวนดิน  ใส่ปุ๋ย  ตัดขลิบกิ่งไม้และกวาดใบไม้  ในเวลาบ่ายทรงเสด็จไปฟังบรรยายวิชาที่สนพระราชหฤทัยที่มหาวิทยาลัยโลซาน  บางครั้งเมื่อว่างจากพระราชกิจในการศึกษาสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จย่าจะเสด็จประพาสชนบทและประเทศใกล้เคียง เช่น อิตาลี ฝรั่งเศส และลิคเตนสไตน์  ทั้งสองพระองค์โปรดทอดพระเนตรสถานที่สำคัญของเมืองต่างๆ และพอพระราชหฤทัยชมทัศนียภาพที่งดงามและเงียบสงบในชนบท  ซึ่งจะเสด็จประพาสชนบทบ่อยครั้ง  เมื่อทรงเห็นดอกไม้ที่ขึ้นข้างทางกำลังบานสะพรั่งสวยงาม  สมเด็จย่าจะทรงหยุดรถเพื่อเก็บดอกไม้ป่าเหล่านั้นกลับไปที่ประทับ  แต่แล้วในวันที่ 4 ตุลาคม พ.ศ. 2491 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประสบอุบัติเหตุทางรถยนต์  ต้องเสด็จเข้ารับการรักษาพระองค์ในสถานพยาบาล สมเด็จย่าทรงทุ่งเทพระกำลังดูแลพยาบาลพระราชปิโยรส  จนมีพระอาการดีขึ้น  แพทย์จึงได้กราบบังคมทูลแนะนำให้สมเด็จย่า  เสด็จไปประทับเปลี่ยนพระอิริยาบถในชนบทเป็นการครั้งคราว

หลังจากนั้น  พสกนิกรก็ได้รับข่าวอันเป็นที่น่าปลื้มปีติเป็นอย่างยิ่งว่า  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงหมั้นหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์  กิติยากร  ธิดาคนโตของหม่อมเจ้านักขัตรมงคล  กิติยากร (ต่อมาได้รับสถาปนาเป็นพระวรวงศ์เธอ  กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ)  อัครราชทูตไทยประจำราชสำนักเซนต์เจมส์  ประเทศอังกฤษ  กับหม่อมหลวงบัว  กิติยากร  เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2492

 

หลังจากพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลแล้ว  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประกอบพระราชพิธีราชาภิเษกสมรส ณ ตำหนักพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า  วังสระปทุม  เมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2493  ต่อมาวันที่ 5 พฤษภาคม ศกเดียวกัน  ได้โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกตามแบบอย่างโบราณราชประเพณีขึ้น ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ  ในพระบรมมหาราชวัง  และสถาปนาสมเด็จพระราชินีสิริกิติ์  ให้ดำรงราชฐานันดรเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์  พระบรมราชินี  อีก 6 ปีต่อมา  ในวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2499  ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระนามาภิไธยว่า  สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์  พระบรมราชินีนาถ

อีก 1 ปีต่อมา  หลังจากพระราชพิธีบรมราชาภิเษก  สมเด็จย่าก็ได้ทรงชื่นชมกับพระราชนัดดาคือ  สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ  เจ้าฟ้าอุบลรัตนราชกัญญา  สิริวัฒนาพรรณวดี  ประสูติเมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2494 ที่เมืองโลซาน  ทรงเป็นพระราชนัดดาพระองค์ที่ 2 ต่อจากคุณทัศนาวลัย รัตนกุลเสรีเริงฤทธิ์ (ปัจจุบันคือ  ท่านผู้หญิงทัศนาวลัย ศรสงคราม)  พระธิดาในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ  เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา  กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์  เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ  ได้เสด็จนิวัติประเทศไทยเป็นการถาวรแล้ว  ก็ได้มีพระประสูติกาลพระราชโอรสธิดาอีก 3 พระองค์ ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต  คือ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ  

เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ์  ประสูติเมื่อวันจันทร์ที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2515  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ์  สยามมกุฎราชกุมาร

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ  เจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนสุดา  กิติวัฒนาดุลโสภาคย์  ประสูติเมื่อวันเสาร์ที่ 2 เมษายน  พ.ศ. 2498  ใน พ.ศ. 2520 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็นสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา  เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร  รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ  สยามบรมราชกุมารี

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ  เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์  อัครราชกุมารี  ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2500  

วันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2513 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศเฉลิมพระนามพระอัฐิ  สมเด็จพระราชบิดา  เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช  กรมหลวงสงขลานครินทร์  ตามที่จารึกในพระสุพรรณบัฏว่า  สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร  อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก  และเฉลิมพระนามสมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์  ตามที่จารึกในพระสุพรรณบัฏว่า  สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

 

<<     < ก่อนหน้า     1     2     3