กาพย์
กาพย์ คือคำประพันธ์ชนิดหนึ่ง ซึ่งมีการกำหนดคณะ พยางค์ และสัมผัส มีลักษณะคล้ายกับฉันท์
แต่ไม่บังคับ ครุ ลหุ เหมือนกับฉันท์ จึงได้รับความนิยมในการใช้แต่งเป็นอย่างมาก
กาพย์ แปลตามรูปศัพท์ว่า เหล่ากอแห่งกวี หรือ ประกอบด้วย คุณแห่งกวี หรือ คำที่กวี ได้ร้อยกรองไว้
กาพย์มาจากคำว่า กาวฺย หรือ กาพฺย และคำว่า กาวฺย หรือ กาพฺย มาจากคำว่า กวี
กวีออกมาจากคำเดิม ในภาษาบาลี และสันสกฤต กวิ แปลว่า ผู้คงแก่เรียน ผู้เฉลียวฉลาด ผู้มีปัญญาเปรื่องปราด
ผู้ประพันธ์กาพย์กลอน คำว่า กวิ หรือ กวี มาจากรากศัพท์เดิม คือ กุธาตุ แปลว่า เสียง ว่าทำให้เกิดเสียง
ว่าร้อง ว่าร้องระงม ว่าคราง ว่าร้องเหมือนเสียงนก หรือเสียงแมลงผึ้ง
กาพย์ ตามความหมายเดิม มีความหมายกว้างกว่าที่เข้าใจกัน ในภาษาไทย คือ บรรดาบทนิพนธ์ ที่กวีได้ ร้อยกรองขึ้น
ไม่ว่าจะเป็น โคลง ฉันท์ กาพย์ หรือ ร่าย นับว่าเป็นกาพย์ ทั้งนั้น แต่ไทยเรา หมายความว่า แคบ
หรือหมายความถึง คำประพันธ์ชนิดหนึ่ง ของกวีเท่านั้น
กาพย์ที่นิยมใช้อยู่ในภาษาไทย มี ๕ ชนิด คือ
๑. กาพย์ยานี ๑๑
๒. กาพย์ฉบัง ๑๖ กาพย์ยานี ๑๑
๓. กาพย์สุรางคนางค์ มีอยู่ ๓ ชนิด คือ กาพย์ฉบัง ๑๖
กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘ กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘
กาพย์สุรางคนางค์ ๓๒ กาพย์สุรางคนางค์ ๓๒
กาพย์สุรางคนางค์ ๓๖ (กาพย์ขับไม้) กาพย์ห่อโคลง
๔. กาพย์ห่อโคลง กาพย์ขับไม้ห่อโคลง
๕. กาพย์ขับไม้ห่อโคลง