วันหนึ่งนางวันทองล้มป่วยลง  ขุนช้างจึงแกล้งชวนพลายงามไปดูสัตว์ในป่า พอถึงที่เปลี่ยวก็จะฆ่า  ได้ทำร้ายจนพลายงามสลบไป  ผีพรายลูกน้องขุนแผนเข้าปกป้องไว้  ขุนช้างเข้าใจว่าตายแล้ว  ทำเป็นชมป่า จนกระทั่งกลับมาถึงเรือน
          ฝ่ายผีพรายช่วยกันพยาบาลจนหาย เมื่อพลายงามฟื้นขึ้น นางพรายก็บอกว่าพวกตนเป็นบ่าวของขุนแผน  แล้วจะไปบอกนางวันทองให้มารับ นางวันทองนั้น เกิดลางโดยเขม่นคิ้วตั้งแต่กลางวัน  พอนอนหลับก็ฝันเห็นพลายงามถูกขุนช้างเอาขอนทับ ก็ตกใจตื่นเห็นแมงมุมอุ้มไข่ตีอก ก็ห่วงลูกลุกออกจากห้องหาลูกไม่พบ  รู้ว่าตามขุนช้างไปเที่ยวป่า  จึงได้ร้องไห้เดินตามหาไปถึงในป่า เห็นพลายงามยืนร้องไห้อยู่ พลายงามก็เล่าให้นางวันทองฟัง  นางวันทองจึงบอกว่า พ่อของพลายงามชื่อขุนแผน  เป็นศัตรูคู่แค้นกับขุนช้าง  แต่ตอนนี้พ่อถูกขังคุกอยู่  หากลูกอยู่ที่นี่ต่อไปก็จะอันตราย ควรจะไปอยู่กับย่าทองประศรีที่กาญจนบุรี  แต่ทางทุรกันดารคงจะลำบากมาก

พลายงามไปกาญจนบุรีพบนางทองประศรี 

          เมื่อพลายงามเดินทางไปจนถึงกาญจนบุรี  ก็ไถ่ถามแม่เด็กชาวบ้านถึงบ้านของนางทองประศรี พวกเด็กก็บอกให้  ฝ่ายนางทองประศรีเมื่อพลายงามลงมากราบแล้วบอกว่า ตนเป็นหลาน มาจากบ้านนางวันทองเมืองสุพรรณบุรี แล้วถามว่ามาหาย่าชื่อนางทองประศรี  นางทองประศรีดูหน้าก็รู้ว่าเป็นหลานจริงก็เข้ากอดพลายงาม แล้วพาไปอาบน้ำฝน ไพลทารอยถูกตีให้  พร้อมกับซักถามชื่อและเรื่องราวต่าง ๆ พลายงามเล่าเรื่องทั้งหมดให้ฟัง นางทองประศรีได้ฟังก็โกรธแล้วบอกว่า มาอยู่ที่นี่แล้วไม่ต้องกลัวอะไรอีก จากนั้นก็ให้ทำพิธีบายศรีสู่ขวัญพลายงาม

พลายงามโกนจุก

          วันที่ทำพิธีโกนจุก สมภารวัดเขาชนไก่ ได้ทำนายพลายงามว่าจะมีวาสนาดีได้ขี่คานหาม ร่ำรวย แต่จะเป็นเจ้าชู้ เมื่ออายุได้สิบแปดปี จะได้เป็นหมื่นขุน ส่วนขุนแผนจะหมดเคราะห์ไม่พ้นปลายเดือนยี่ปีกุน แล้วก็จะมีสุขไม่มีทุกข์ร้อนอีก
          ฝ่ายพลายงามนั้น คืนหนึ่งเมื่อนอนอยู่กับย่า ก็บอกย่าว่าจะลาไปหาพ่อ แล้วจะไปเฝ้าสมเด็จพระพันวษา ทูลขอโทษให้พ่อด้วย นางทองประศรีดีใจรับปากว่าจะไปส่งให้ แล้วจะพาไปหาจมื่นศรี เพื่อพาไปถวายตัว

เจ้าเชียงใหม่ได้ข่าวนางสร้อยทอง

          พระเจ้าพิไชยเชียงอินท์  เป็นกษัตริย์ครองเมืองเชียงอินทร์  หลังจากที่ได้ออกขุนนางท่ามกลางเหล่างขุนและสนมกำนัลมากมาย แล้วก็คิดถึงนางสร้อยทองบุตรีเจ้าล้านช้างที่อายุได้สิบห้าปี  มีความงดงาม  อยากได้มาเป็นมเหสี  จึงได้คิดว่าควรจะมีสาส์นไปขอแก่พระเจ้าล้านช้างหรือหากไม่ให้จะยกทัพไปชิงตัวมา  แต่ก็ยังไม่อาจตัดสินใจได้ว่าจะทำอย่างไร
          รุ่งขึ้นเมื่อออกท้องพระโรง  ก็ให้เสนาผู้ใหญ่มาเฝ้าให้พร้อมกันแล้วทรงปรึกษาว่า  พระองค์อยากได้ลูกสาวเจ้าล้านช้าง ทำอย่างไรจึงจะได้นางมา หากจะขออย่างกษัตริย์ก็คงถูกขัดขืน  หรือว่าจะส่งกองทัพไปชิงมา  ขุนนางผู้ใหญ่ทุกคนเห็นพ้องกันว่า  นางสร้อยทองนั้นก็มีเชื้อสายกษัตริย์อยู่เหมือนกัน  ควรจะไปพูดกันดีดีก่อน  หากขัดขืนไม่ยอมให้จึงค่อยยกกองทัพไปชิงมา  เพื่อไม่ให้ประเทศลาวครหาได้  พระเจ้าเชียงใหม่ส่งฑูตไปขอนางสร้อยทอง  พระเจ้าพิไชยทรงเห็นด้วย  จึงสั่งให้แต่งสาส์นไปเจริญพระราชไมตรี  และส่งดอกไม้ทองและข้าวของไปให้  โดยให้ท้าวกรุงกาฬถือสาส์นไป  เดินทางด้วยม้าสิบวันก็ถึงด่าน  และอีกเจ็ดวันก็ถึงเมืองล้านช้าง  แล้วไปบอกอุปชาดแสนหลวงว่าตนถือพระสาส์นและเครื่องบรรณาการมาเข้าเฝ้าพระเจ้าล้านช้าง ขุนนางผู้ใหญ่จึงทำความเข้ากราบทูล พระเจ้าล้านช้างได้ฟังก็พิโรธว่า  พระเจ้าพิไชยมีลูกเมียอยู่มากมาย  นางสร้อยทองยังเด็กอยู่ยังจะมาอยากได้  แล้วให้ตัดหัวคนถือสาส์นไปเสียบประจานไว้  อุปชาดจึงได้กราบทูลอย่าไปฆ่าฑูตจะเป็นที่ครหา  ควรจะตอบสาส์นไปว่านางยังเด็กอยู่ไม่ควรจะมีคู่ในตอนนี้  อันเมืองเชียงใหม่นั้นเล็กกระจ้อยร่อยตีเมื่อไรก็ได้