"สงกรานต์" เป็นคำภาษาสันสกฤต แปลว่า ผ่านหรือเคลื่อนย้ายเข้าไป ซึ่งในที่นี้หมายถึง พระอาทิตย์ผ่านหรือเคลื่อนย้ายเข้าไปในจักรราศีหนึ่ง   ก็เรียกว่า "สงกรานต์" ปีหนึ่งมี 12 ราศี แต่วันและเวลาที่พระอาทิตย์ยกขึ้นราศีเมษ เราเรียกเป็นพิเศษว่า "มหาสงกรานต์" เพราะถือว่าเป็นวันและเวลาขึ้นปีใหม่ตามคติโบราณ 

 

 

 

ที่มา http://www.phibun.com/thai_tradition/tradition_name=thai-heet/heet_05.php

มูลเหตุ  ที่จะมีบุญสงกรานต์มีเรื่องเล่าว่า กบิลพรหมจากพรมโลกมาถามปัญหาธรรมบาล 3 ข้อ คือ คนเราในวันหนึ่ง ๆ เวลาเช้า เวลาเที่ยง และเวลาเย็นศรีอยู่ที่ไหน ถ้าธรรมบาลตอบได้จะตัดศีรษะตนบูชา แต่ถ้าธรรมบาลตอบไม่ได้จะตัดศีรษะธรรมบาลเสีย โดยผลัดให้เจ็ดวัน ในขั้นแรกธรรมบาลตอบไม่ได้ ในวันที่หกธรรมบาลเดินเข้าไปในป่า เผอธิญแอบได้ยินนกอินทรีย์สองผัวเมียพูกคำตอบสู่กันฟังว่า ตอนเช้าศรีอยู่ที่หน้า คนจึงเอาน้ำมาล้างหน้า ตอนกลางวันหรือเที่ยงศรีอยู่ที่อก คนจึงเอาเครื่องหอมประพรมหน้าอก ตอนเย็นศรีอยู่ที่เท้า คนจึงเอาน้ำล้างเท้าในตอนเย็น ธรรมบาลมีความรู้ภาษานกจึงจำคำตอบได้ ถึงเจ็ดวันถ้วน กษิลพรมมาทวงปัญหา ธรรมบาลตอบได้ตามที่ได้ยินนกพูดกัน กษิลพรมจึงตัดศีรษะบูชาตามสัญญา แต่ศีรษะกบิลพรหมศักดิ์สิทธิ์ หากตกใส่ดินไฟจะไหม้ ตกใส่อากาศฝนจะแล้ง และถ้าทิ้งใส่ในมหาสมุทรน้ำจะแห้ง กบิลพรหมจึงให้ธิดาทั้งเจ็ด ซึ่งมีชื่ีอว่า ทุงษะ โคราด กากษส มัณฑา กิริณี กมิทา และมโหทร เอาพานมารองรับศรีษะของตนไว้ แล้วแห่ประทักษิณรอบเขาพระสุเมรุเป็นเวลา 60 นาที จึงนำศีรษะกบิลพรหมไปประดิษฐานไว้ที่มณฑปในถ้ำคันธุลี เขาไกรลาส ครบหนึ่งปีธิดาทั้งเจ็ดจะผลัดเปลี่ยนกันมาอัญเชิญศีรษะของกบิลพรหม แห่รอบเขาพระสุเมรุครั้งหนึ่ง พิธีแห่เศียรกบิลพรหมนี้ทำให้เกิดพิธีตรุษสงกรานต์ขึ้น

 

บุญเดือนห้า บุญสงกรานต์

"ฮีตหนึ่งนั้นพอเถิงเดือนห้าให้พวกไพร่ชาวเมือง

พากันทำเครื่องสรงองค์พระสัพพัญเจ้า

ทุกวัดให้ทำไปอย่าไลห่าง

ให้พากันสืบสร้างบุญไว้อย่าไล

ทุกทั่วทวีปแผ่นหล้าให้ทำแท้สู่คน

จั่งสิสุขยิ่งล้นทำถึกคำสอน

คือฮีตคองควรถือแต่ปาง ปฐมพุ้น"

 

พิธีทำบุญสงกรานต์ นิยมทำในเดือนห้า โดยเริ่มตั้งแต่วันที่ 13 เมษายน ถึงวันที่ 15 เมษายน โดยวันที่ 13 เมษายนเป็นวันมหาสงกรานต์ วันที่ 14 เมษายนเป็นวันเนา และวันที่ 15 เมษายน คือวันสุดท้ายเป็นเถลิงศก ชาวอีสานโบราณถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ วันแรกมีพิธีสรงน้ำพระพุทธรูปที่วัด ตอนกลางคืนอาจมีการคบงันที่วัด มีการละเล่นต่าง ๆ และมีการสาดน้ำซึ่งกันและกันตลอด 3 วัน คือวันที่ 13 - 15 เมษายน และในวันที่ 15 เมษายนบางแห่งตอนเช้าทำบุญตักบาตร ตอนบ่ายมีการแขวนธงยาวและก่อเจดีย์ทรายที่วัด นอกนี้ีการสรงน้ำพระสงฆ์และผู้หลักผู้ใหญ่ หรือผู้เฒ่าผู้แก่ มีพิธีบายศรีสู่ขวัญพระพุทธรูปและพระสงฆ์ การแห่ข้าวพันก้อน และการแห่ดอกไม้ด้วย

 

 

รำวงวันสงกรานต์

ที่มา http://youtu.be/9EdBrgcIQLQ