ขั้นตอนการประกอบพิธีกรรมในประเพณีชักพระบาทของชาวบ้านตำบลตะปอน อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี มีลำดับขั้นตอนในพิธีกรรมดังนี้
- เจริญพระพุทธมนต์เย็นประกอบพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา
- อัญเชิญผ้าพระพุทธบาทขึ้นสู่เกวียน แห่รอบหมู่บ้านเพื่อความเป็นสิริมงคล
- นำน้ำพระพุทธมนต์มารดที่หัวตะเข้เกวียน (หัวตะเข้เกวียน หมายถึง ส่วนหน้าของเกวียนที่ยื่นออกมา เพื่อที่จะผูกติดกับสัตว์เช่น วัว ควาย เป็นต้น) พร้อมกับนำพวงมาลัย น้ำอบ ทองคำเปลว ดอกไม้ ธูป เทียน
- นำเกวียนแห่รอบหมู่บ้านเพื่อเป็นการบอกให้รู้ว่าได้เวลาของการแข่งขัน
- เริ่มการแข่งขันชักผ้าพระบาทโดยผู้แข่งขันทั้งสองฝ่ายจะต้องหันหน้าขึ้นสู่เกวียนแล้วพนมมือไหว้อธิษฐานให้ฝ่ายของตนชนะก่อนทำการแข่งขัน
- ในการแข่งขันจะต้องทำการแข่งขันทั้งหมด 3 รอบถ้าฝ่ายใดชนะก็จะนำผ้าพระพุทธบาทไปแห่รอบหมู่บ้านของตน
(สำหรับบางปีที่มีการเปิดผ้าพระพุทะบาทจะมีการประกอบพิธีของพราหมณ์ร่วมกับพิธีทางพระพุทธศาสนาด้วย )
อุปกรณ์ที่ใช้ในการประกอบพิธีกรรม
- ผืนผ้าพระพุทธบาท
- ธูป เทียน ทองคำเปลว น้ำอบ
- พวงมาลัยดอกดาวเรือง และดอกมะลิ
- ฉัตรเงิน ฉัตรทอง
- กลองทัด
- เกวียน
- เชือก
จากขั้นตอนของประเพณีชักพระบาทดังกล่าวจะเห็นว่า แต่ละขั้นตอนสะท้อนให้เห็นถึงคุณค่าดังนี้
ขั้นที่ 1 เป็นการส่งเสริมการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา อันเป็นแนวปฏิบัติของพุทธศาสนิกชนโดยตรง ซึ่งจะเป็นการช่วยผดุงรักษาพุทธศาสนาให้ดำรงต่อไป และนำไปสู่ การประพฤติปฏิบัติตามหลักธรรมคำสอนของพระพุทธองค์ที่มุ่งสอนให้คนประพฤติดี ยึดมั่นอยู่ในศีลธรรม
ขั้นที่ 2 - 3 เป็นการส่งเสริมการร่วมมือร่วมใจ ที่อาศัยความเชื่อและศรัทธาเป็นพื้นฐาน ทั้งยังส่งผลต่อจิตใจที่จะได้มาซึ่งความสำเร็จจากสิ่งที่ประพฤติปฏิบัติตามแนวพระพุทธศาสนา
ขั้นที่ 4 - 6 เป็นส่งเสริมเรื่องความสามัคคี ความอดทน และการเสียสละ อีกทั้งยังแฝงไว้ด้วยความรื่นเริงสนุกสนานอีกด้วย
