หลักการเขียนคำที่มี ศ ษ ส จะใช้ตัวใดมีหลัก สังเกต ดังนี้
-  คำไทยใช้ ส เป็นพยัญชนะต้น
-  คำที่มาจากภาษบาลี ใช้แต่ ส เท่านั้น
-  คำที่มาจากภาสันสกฤต ใช้ทั้ง ศ ษ ส ดังนี้
 ใช้ ศ นำหน้าพยัญชนะวรรคจะ (จ ฉ ช ฌ ญ )
ใช้ ษ นำหน้าพยัญชนะวรรคฏะ ( ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ)
ใช้ ส นำหน้าพยัญชนะวรรคตะ ( ด ต ถ ท ธ น)
-  คำที่มาจากภาอื่น ส่วนมากจะใช้ ส
     

หลักการเขียนคำที่มี น ณ มีหลักสังเกต ดังนี้
-  คำไทยใช้ น เช่น นอน กิน วัน
-  คำที่มาจากภาษาบาลี ภาษาสันสกฤต ใช้ทั้ง ฯ และ ณ ตามหลักสังเกต ดังนี้
ใช้ ณ เป็นตัวสะกดเมื่อมี ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ตามมา
ใช้ น เป็นตัวสะกดเมื่อมี ด ต ถ ท ธ น ตาม
ใช้ ณ ตามหลัง ร ฤ ษ
การเขียนคำโดยใช้ ศ ษ ส 
พยัญชนะ ศ ษ ส มีใช้ในภาษาไทยทั้ง สาม รูป แต่ที่ใช้เขียนคำไทยและคำภาษาบาลีมีเพียง 1 รูป คือ ส
ส่วนในสันสกฤตมีทั้ง 3 รูป การเขียนคำให้ถูกต้องพิจารณาตามหลักเกณฑ์ ดังนี้
6.1. คำไทยทั่วๆ ไปใช้ ส เช่น
    สอง      สิบล       แสน
    สด      สับ      สอด
    เสือ      แสน      เสีย
    มีคำไทยบางคำที่ใช้ ศ และ ษ เช่น
    ศอ         เศิก          สึก
    ศอก      เศร้า      ฝรั่งเศส
    อังกฤษ      กระดาษ      ฝีดาษ      ดาษดา
6.2. คำที่มาจากภาษาบาลีใช้ ส ทุกคำ  เนื่องจากในภาษาบาลีไม่มี  ศ ษ เช่น
    สกนต์      สงสาร      สัณฑ์
    สติ      สนทนา      สภาพ
    สมถะ      สมโภช      สมัญญา
    สมิทธิ      สามี      สังขาร
    สัมภเวสี      สัมมา      สาโลหิต
สิงคาร      สินิทธิ์      สิริ
6.3. ใช้  ศ  ษ  ส  เขียนคำที่มาจากภาษาสันสกฤตซึ่งใช้ในคำทั่วๆไปและคำที่ใช้มีข้อกำหนดเฉพาะ
    6.3.1 คำทั่วๆไป
        คำที่ใช้ ศ เช่น
        กุศล      เชือกบาศก์      ประกาศ
        ประศาสน์      ศนิ      ศยามล
        ศัพท์      ศรัทธา      ศฤงคาร
        ศุภมัสดุ      ศักราช      ศึกษานิเทศก์
        โศกศัลย์       อากาศ     อาศรม
    คำที่ใช้ ษ เช่น
        เกษตร      กษัตริย์      กษาปณ์
        โฆษก      จักษุ       ชันษา
        ชีพิตักษัย      นิษาท      บุษบก
        ปักษี      กักษา      ฤาษี
    คำที่ใช้ ส
        มนัส      พาสน์      สรรพ
        สรรเพชญ      สกนธ์      สังเกต
        สงกรานต์      สวามี      สัตย์
        สัทศาสตร์      สัมฤทธิ์      สามานย์
        สาวิตรี      สุภาษิต      เสน่ห์
    6.3.2 คำที่มีข้อกำหนดเฉพาะ
        6.3.2.1. ใช้ ศ นำหน้าพยัญชนะวรรค จะ คือนำหน้า จ ฉ ช ณ ญ เนื่องจาก ศ
            เป็นเศษวรรคของพยัญชนะนี้คืออนุโลมว่ามีฐานที่เกิดเดียวกัน เช่น
            ปรัศจิม      พฤศจิกายน
อัศจรรย์      อัศเจรีย์
        6.3.2.2. ใช้ ษ นำหน้า พยัญชนะวรรคฎะ   คือนำหน้า ฎ  ฐ  ฑ  ผ  ณ
            เนื่องจากเป็นเศษวรรคของพยัญชนะวรรคนี้คืออนุโลมว่ามีฐานที่เกิดเดียวกัน  เช่น
            กฤษณา       กฤษฎีกา       ขนิษฐา
            เชษฐา      ทฤษฎี       ปฟษฏางค์
            ประดิษฐ์       ประดิษฐาน      ไปรษณีย์
            ราษฎร       อุกฤษฎ์      อุษณีย์
        6.3.2.3. ใช้ ส นำหน้าพยัญชนะวรรคตะ  คือนำหน้า ต  ถ  ท  ธ  น  เนื่องจาก  ส
            เป็นเศษวรรคของพยัญชนะนี้คืออะนุโลมว่ามีฐานที่เกิดเดียวกัน  เช่น
            พัสดุ      พิสดาร      ภัสดา
            พัสตรา      สดมภ์      สดุดี
            สตรี      สตางค์      สถล
            สถาน      สถานี      สถาบก
            สถาบัน      สถาปนิก      สถิติ
            สนเทศ      สนธยา      อัสดง
        6.3.2.4. คำที่มาจากภาษาต่างประเทศ  ยกเว้นภาษาบาลีสันสกฤตที่ถ่ายเสียงมาจาก  s  ส่วนใหญ่  ส
            แต่มีบางคำที่ถ่ายเสี่ยงมาจาก  c  ใช้ ศ ตัวอย่าง
            ภาษาเขมร  -     เสด็จ      สมเด็จ      สำรวจ
                                สำเร็จ      สำคัญ      เสวย
                                  สลา      ผสาน      สำราญ
            ภาษาอังกฤษ – แก๊ส        คอมมิวนิสต์
                               ซุโครส      เซลลูโลส
                                เซลเซียส   โบนัส
                                สตัฟฟ์    สตู
                                สปริง    สัมมนา
                                เสริร์ฟ    แสตมป์
           คำที่ใช้  ศ  เช่น
                       ศิวิไลซ์    ไอศกรีม    ออฟฟิศ