วิเคราะห์ตัวละคร 
วัสสการพราหมณ์กับกษัตริย์ลิจฉวี

               วัสสการพราหมณ์เป็นตัวละครที่มีบทบาทสำคัญที่สุดในการดำเนินเรื่อง เป็นผู้ออกอุบายวางแผนและดำเนินการ

         ยุยงจนเหล่ากษัตริย์แตกความสามัคคีทำให้อชาตศัตรูเข้าครอบครองแคว้นวัชชีได้สำเร็จวัสสการพราหมณ์เป็นพราหมณ์

         อาวุโสผู้มีความสามารถสติปัญญาดี  รอบรู้ศิลป์วิทยาการและมีวาทศิลป์เป็นที่ไว้วางใจจากฝ่ายศัตรูและสามารถโน้มน้าว

         เปลี่ยนความคิดของฝ่ายตรงข้ามให้เป็นไปตามแผนที่วางไว้สำเร็จ บางทรรศนะอาจเห็นว่าวัสสการพราหมณ์เป็นคนที่ขาด

         คุณธรรมใช้อุบายล่อลวงผู้อื่นเพื่อประโยชน์ฝ่ายตน แต่อีกมุมหนึ่งวัสสการพราหมณ์มีคุณสมบัติที่น่ายกย่องกล่าวคือมี

         ความจงรักภักดีต่อพระเจ้าอชาตศัตรูและบ้านเมืองเป็นอย่างมากยอมเสียสละความสุขส่วนตนยอมลำบากเจ็บตัวยอมเสี่ยง

         ไปอยู่ในหมู่ศัตรูต้องใช้ความอดทดสูงและรู้จักรักษาความลับได้ดีเพื่อให้อุบายสำเร็จส่วนเหล่ากษัตริย์ลิจฉวีขาดวิจารญาณ

         (ญาณพิจารณ์ตรอง) จนในที่สุดทำให้แตกความสามัคคีจนเป็นเหตุให้แคว้นวัชชีตกเป็นของแคว้นมคธ

วัสสการพราหมณ์คือ ตัวละครใน “สามัคคีเภทคำฉันท์” อันเป็นบทประพันธ์ของ ชิต บุรทัต กวีเอกในแผ่นดินรัชกาลที่ ๖

                ชิต บุรทัต เชี่ยวชาญในเชิงฉันท์อย่างไร คงจะเห็นกันได้จากการร่ำพรรณนาถึงความงดงามของกรุงราชคฤห์

          อันเป็นนครหลวงของพระเจ้าอาชาตศัตรูแห่งแคว้นมคธเอาไว้ว่าดังนี้ “ช่อฟ้าตระการกละจะหยันจะเยาะยั่วทิฆัมพร

          บราลีพิลาศุภจรูญ นพศูลประภัศร หางหงส์ผจงพิจิตระงอน ดุจะกวักนภาลัย”... อันนับได้ว่างามนักวัสสการพราหมณ์

          ในคำฉันท์เรื่องนี้เป็นครูอาจารย์ผู้สอนศิลปะวิทยาอยู่ในแคว้นมคธ แต่ที่ลึกซึ้งยิ่งกว่านั้นก็คือ เป็นนักการเมืองเจ้าเล่ห์

          เป็น “บ่างช่างยุ” หรือว่า นักยุแยงตะแคงรั่วมือระดับปรมาจารย์ วัสสการพราหมณ์เข้าไปเป็น “ไส้ศึก”อยู่ในแว่นแคว้น

          วัชชีซึ่งปกครองโดยเหล่าบรรดากษัตริย์ ลิจฉวี และใช้ระยะเวลายุแหย่อยู่ไม่นานนักเหล่าบรรดาผู้นำดังที่ว่านั้นก็ถึง

          กาลแตกแยกก่อนหน้านี้วัสสการพราหมณ์ได้ยอมเจ็บตัวเล่นละครตบตายอมให้เจ้านายตนเฆี่ยนตีและโกนหัวขับไล่

          ให้ออกจากเมืองไป ดังที่ผู้ประพันธ์ได้บรรยายเอาไว้ว่า

                      ยลเนื้อก็เนื้อเต้น                 พิศะเส้นก็สั่นรัว 

                    ทั้งร่างและทั้งตัว                   ก็ระริกระริวไป  

                      และหลังก็หลั่งโล                หิตโอ้เลอะลามไป     

                    พ่งผาดอนาถใจ                    ตละล้วนระรอยหวาย 

         และนี่ก็คือฝีมือในการแต่งฉันท์ที่เป็นหนึ่งของชิต บุรทัต สามัคคีเภทคำฉันท์ไม่เพียงแต่งดงามด้วยภาษากวีเท่านั้น

         แต่เนื้อหาสาระนับว่า ยังเหมาะเป็นยิ่งด้วยสำหรับสังคมไทยยามนี้ เหตุก็เพราะความไม่สมานฉันท์ ไม่สามัคคีกัน

         โดยแท้ ที่นำมาซึ่งความวิบัติล่มจมของบ้านเมือง ฟังว่าเหล่าบรรดากษัตริย์ลิจฉวีอันเป็นผู้ปกครองแคว้นวัชชีทั้งปวงนั้น

         ได้เคยมีการปกครองใน ระบบรัฐสภาที่เข้มแข็งเป็นอย่างยิ่ง ก่อนที่วัสสการพราหมณ์จะเข้ามาทำให้สภาเกิดแตกแยก

         และเกิดหวั่นระแวงแคลงใจกันขึ้น ดังที่ผู้ประพันธ์ว่า

                                  “สามัคคีธัมมะทำลาย  มิตระภิทนะกระจายสรรพะเสื่อมหายน์ก็เป็นไป”

         สมดังชื่อเรื่องว่า สามัคคีเภท สรุปแล้ว ทั้งสภาและบ้านเมืองประชาชนของแคว้นวัชชีก็ไม่มีอะไรเหลือ ด้วยฝีมือ

         การยุแหย่ ของวัสสการพราหมณ์แต่ผู้เดียวโดยแท้

                                                      กลับหน้าหลัก