ความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักรสุโขทัยกับหัว เมืองมอญ เป็นความสัมพันธ์ทาง เครือญาติ โดยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ทรงยกพระนางสุดาสร้อยดาว พระราชธิดาให้เป็นพระมเหสีของเจ้าฟ้ารั่ว(มะกะโท)กษัตริย์มอญ ทำให้อาณาจักร สุโขทัยได้รับประโยชน์ด้านต่างๆ เช่น ได้อาศัยเมืองท่าที่เมืองเมาะตะมะ แลก เปลี่ยนสินค้ากับอินเดีย เปอร์เซีย อาหรับ

นอกจากนี้ยังเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาลัทธิเถรวาท  ที่มอญนับถืออยู่แล้ว  ในปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๘ พระภิกษุมอญบางรูปได้ไปศึกษาพระพุทธศาสนาในลังกา เมื่อเดินทางกลับมาได้ไปสอนพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์ที่เมืองนครศรีธรรมราช ภายหลังต่อมาได้แพร่หลายไปยังกรุงสุโขทัย

เมื่อมะกะโท  พ่อค้ามอญได้แต่งงานกับพระราชธิดาของพ่อขุนรามคำแหงแล้วหนีไปอยู่เมืองเมาะ ตะมะ ภายหลังได้เป็นพระเจ้าแผ่นดินมอญทรงพระนามว่า พระเจ้าฟ้ารั่วและสวามิภักดิ์ต่อไทย  แต่หลังรัชกาลเจ้าฟ้ารั่วแล้วมอญก็แยกตัวเป็นอิสระ