วิวัฒนาการของถ้วยจานสังคโลกระยะที่ 1

รูปที่ 4 ถ้วยจานสังคโลก วิวัฒนาการระยะที่ 1
แหล่งที่มาของภาพhttp://www.thaioldbead.com/download/file.php?id=29926&mode=view

ระยะที่ 1 เรียกว่า เครื่องถ้วยเชลียง หรือ เครื่องถ้วยมอญ เป็นเครื่องปั้นดินเผาเนื้อแกร่งมีทั้งเคลือบและไม่เคลือบ ประเภท ไห ชามจาน เนื้อดินมีลักษณะหยาบมีแร่เหล็กผสมอยู่ เมื่อเผาแล้วบริเวณที่ไม่เคลือบ มีสนิมเหล็กฉาบอยู่ ผิวไม่เรียบมีรูพรุน สีเคลือบ มีสีเขียวมะกอกเข้ม เขียวแกมเหลือง เขียวแกมน้ำตาล น้ำตาลแกมเหลือง น้ำตาลเข้ม การเคลือบจาน มักเว้นบริเวณปากชาม เนื่องจากใช้วิธีวางเอาปากประกบกันในการนำเข้าเตา ลายบนภาชนะ มีการใช้น้ำดินสีขาวค่อนข้างหนา รองพื้นก่อนตกแต่งลวดลายและเคลือบ การตกแต่งลวดลาย มักใช้วิธี ขูด ขีด เป็นลวดลายเลขาคณิตแบบง่ายๆ ภายใน ชาม จาน ที่ทำลวดลายขูดขีด ก่อนเคลือบการขูดลวดลายจะเจาะทะลุชั้นน้ำดินสีขาว ทะลุลงไปถึงเนื้อดินสีดำ ดังนั้นเมื่อเคลือบและผ่านการเผาแล้ว ตรงที่เป็นรอยลวดลาย จึงมีสีเข้ม ซึ่งเป็นสีของเนื้อดินจริงๆอายุราว พุทธศตวรรษที่ 17

วิวัฒนาการของถ้วยจานสังคโลกระยะที่ 2

ระยะที่ 2 ระยะหัวเลี้ยวหัวต่อ ลักษณะเนื้อดินของกลุ่มนี้ มีเนื้อละเอียดขึ้น และการขึ้นรูปดีกว่าเครื่องเคลือบแบบเชลียง เนื้อดินค่อนข้างละเอียด แกร่ง สีขาวอมเทา มีส่วนผสมของแร่เหล็กปนน้อย น้ำเคลือบบางใส เรียบสม่ำเสมอ ยุคหัวเลี้ยวหัวต่อ ภาชนะประเภท จาน ชาม มักตกแต่งลวดลาย บริเวณรอบภาชนะ ด้วยการขูด สลัก หรือเซาะร่องเล็กๆ เรียงขนาน กันตามแนวตั้งโดยรอบ เครื่องถ้วยกลุ่มนี้ รูปทรงและลวดลาย เปรียบเทียบได้กับ เครื่องถ้วยเคลือบสีเขียวจากเตาหลงเฉียน ในสมัยต้นราชวงศ์หมิง ดังนั้นชามกลุ่มนี้ จึงมีอายุราว ปลาย พุทธศตวรรษที่ 19 -20 ตอนต้นและได้มีการตกแต่งลวดลายสีดำใต้เคลือบ ซึ่งแสดงถึงอิทธิพลจากภายนอกอย่างชัดเจน ลวดลายที่ตกแต่งมากสุดในช่วงนี้ ได้แก่ ลายปลาคาบกิ่งพันธ์พฤกษา และลายช่อดอกไม้ หรือลายดอกไม้ก้านขด