http://payakorn.net/artcluture/files/2009/09/31.jpg

         สมัยอยุธยาตอนปลาย หรือสมัยถ่วงดุลอำนาจ เริ่มในสมัยพระเพทราชา สมัยนี้ยึดแบบอย่างการปกครองแบบที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงปรับปรุง แต่ได้แบ่งแยกอำนาจสมุหกลาโหมและสมุหนายกเสียใหม่ คือ

         สมุหกลาโหม - ดูแลหัวเมืองฝ่ายใต้ทั้งหมดทั้งที่เป็นฝ่ายทหารและพลเรือนจะขึ้นตรงต่อพระมหากษัตริย์    ผู้ดำรงตำแหน่งนี้มีชื่อเรียกตามทำเนียบศักดินาว่า “เจ้าพระยามหาเสนา” 

         สมุหนายก - ดูแลหัวเมืองฝ่ายเหนือทั้งหมดที่เป็นฝ่ายทหารและพลเรือนจะขึ้นตรงต่อพระมหากษัตริย์ ควบคุมดูแลและบังคับบัญชางานราชการ     ผู้ดำรงตำแหน่งนี้มีชื่อเรียกตามทำเนียบศักดินาว่า “เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์”

           รูปแบบการปกครองของอยุธยา ใช้เรื่องมาจนถึงรัชกาลที่ 5 จึงได้มีการปฏิรูปการปกครองเสียใหม่