รุ่งขึ้นทศกรรฐ์ยกทัพมารบกับพระรามอีก แต่ทำอย่างไรก็ตามทศกรรฐ์ก็ไม่ตาย พระรามสงสัย พิเภกจึงทูลว่า ทศกรรฐ์ถอดดวงใจฝากไว้ที่ฤาษีโคบุตร หนุมานอาสาไปนำกล่องดวงใจ โดยให้องคตไปด้วย และทำทีขอให้ฤาษีโคบุตรช่วยพาไปถวายตัวแก่ทศกรรฐ์ ระหว่างนั้นได้ลวงถามเรื่องกล่องดวงใจของทศกรรฐ์ ฤาษีตกหลุมพลางเล่าให้ฟังจนหมดสิ้น ก่อนที่จะเข้าไปในลงกา หนุมานบอกให้ฤาษีฝากดวงใจไว้กับองคตที่นอกเมือง ฤาษีหลงเชื่อแล้วพาหนุมานเข้าไปถวายตัว เข้าเมืองได้ลอบสั่งความกับองคตโดยหนุมานได้เนรมิตกล่องดวงใจขึ้นใหม่ แล้วบอกว่าให้องคตนำกล่องดวงใจปลอมคอยรับหน้าฤาษี
          หนุมานเข้าเฝ้าทศกรรฐ์และแกล้งเล่าเรื่องต่าง ๆ นานา จนทศกรรฐ์หลงเชื่อรับหนุมานไว้เป็นลูก เสร็จแล้วฤาษีได้ออกมาเอากล่องดวงใจจากองคต องคตจึงมอบกล่องดวงใจเนรมิตให้ แล้วรีบเหาะไปเฝ้ากล่องดวงใจ ทศกรรฐ์คอยหนุมานที่ริมฝั่งมหาสมุทร ทศกรรฐ์จัดงานสมโภชน์รับหนุมาน นางมณโฑเตือนไม่ให้ไว้ใจหนุมานแต่ทศกรรฐ์ไม่เชื่อ หนุมานก็แกล้งทำเป็นเคารพรักทศกรรฐ์แต่ไม่ยอมไหว้จนทศกรรฐ์สงสัย หนุมานบอกว่าการจะไหว้ใครนั้นต้องไหว้พระพายผู้เป็นบิดาก่อน เมื่อไม่มีลมพัดในลงกาหนุมานจึงไหว้ไม่ได้ แต่ทศกรรฐ์ก็ยังข้องใจอยู่ หนุมานจึงแกล้งอาสาไปปราบพระราม พระลักษมณ์ และจะจับพิเภกมาถวาย เมื่อหนุมานยกทัพออกไปรบ ก็แกล้งบุกตะลุยทัพของพระลักษมณ์จนแตกพ่าย แล้วว่าวันนี้ให้เลิกทัพก่อน ให้มารบกันวันรุ่งขึ้น แล้วจะจับพระลักษมณ์ ไปถวายทศกรรฐ์ ทศกรรฐ์รู้ว่าหนุมานไปรบได้ผล จึงประทานนางสุวรรณกันยุมา เมียอินทรชิตให้หนุมาน
          ฝ่ายพระลักษมณ์เข้าใจผิดคิดว่าหนุมานไปเข้ากับทศกรรฐ์ จึงไปบอกพระราม พระรามรู้ว่าเป็นอุบายของหนุมาน เมื่อยกทัพมาสมทบกับพระลักษมณ์แล้วจึงบอกว่า จะขอดูท่าทีหนุมานก่อน หากทรยศจริงจะฆ่าเสียให้ตาย

ทศกรรฐ์สั่งเมือง

          รุ่งขึ้นหนุมานจึงขอให้ทศกรรฐ์ยกทัพไปเป็นประธาน ส่วนตนเองจะออกรบเอง เมื่อถึงสนามรบแล้ว ได้บอกทศกรรฐ์ว่า ให้ทศกรรฐ์ตั้งทัพไว้ เมื่อเห็นตนเหาะไปสูงสามโยชน์เมื่อใด ให้ยกทัพเข้าตี แล้วหนุมานก็กำบังกายเหาะไปที่ทัพพระราม แล้วถวายกล่องดวงใจ แล้วทูลให้รีบฆ่าทศกรรฐ์เสีย แล้วเหาะกลับไปหา ชูกล่องดวงใจให้ดู ทศกรรฐ์จึงรู้ว่าเสียรู้หนุมาน จึงบอกหนุมานว่าจะกลับไปสั่งเสียก่อน แล้วจะมารบวันรุ่งขึ้น จงไปทูลแก่พระรามด้วย วันรุ่งขึ้นทศกรรฐ์ได้ยกทัพไปรบกับพระราม แล้วต้องศรพรหมมาสตร์ของพระรามตาย พิเภกได้เชิญพระศพทศกรรฐ์เข้าลงกา แล้วเชิญนางสีดา นางมณโฑ มาเฝ้าพระรามที่ค่ายทัพพลับพลาเขามรกต แต่นางสีดาคิดว่า การจะไปเฝ้าพระรามที่ได้จากกันนานถึงสิบสี่ปี โดยตกอยู่ในเมืองลงกา แม้ว่าจะไม่มัวหมองแต่พระรามก็จะเคลือบแคลงสงสัยได้ แต่พิเภกทูลให้คลายกังวล นางสีดาจึงยอมไปเฝ้าพระราม แต่อยู่ห่าง ๆ  

สีดาลุยไฟ

          ฝ่ายพระรามเมื่อเห็นนางสีดาก็ดีใจมาก ได้พูดกับนางสีดาว่า อยู่กับทศกรรฐ์มานาน ไม่มีใครรู้ว่านางยังบริสุทธิ์อยู่หรือไม่ นางสีดาจึงขอลุยไฟต่อหน้าพระรามและเหล่าเทวดา แสดงความบริสุทธิ์    พระรามได้ให้สุครีพนำเชื้อไฟมากองไว้หน้าพลับพลาต่อหน้าเหล่าเทวดา แล้วทรงแผลงศรเป็นไฟลุกขึ้น ก่อนลุยไฟนางสีดาตั้งสัตย์อธิษฐานว่า หากนางซื่อสัตย์ต่อสามีขออย่าให้มีความร้อน แล้วจึงลงไปมีดอกบัวบานผุดขึ้นรองรับทุกก้าว
          พระรามให้พิเภกไปครองลงกา ต่อมานางมณโฑได้เป็นเมียพิเภกด้วย เมื่อปลงศพทศกรรฐ์แล้วได้ทูลเชิญพระราม พระลักษมณ์และนางสีดา เข้ามาพักยังลงกา

ศึกอัศกรรณ  

          ฝ่ายไวยกาสูรกับนิลกายสูร เสนายักษ์ของทศคิริวันกับทศคิริธรได้กลับไปทูลท้าวอัศกรรณ ที่กรุงจักรวาล ว่าบุตรบุญธรรมทั้งสองตายแล้ว ท้าวอัศกรรณเสียใจมากจึงยกทัพไปรบ พระรามยกทัพไปรบ แต่ไม่สามารถฆ่าอัศกรรณได้ เพราะเมื่อต้องศรพระรามขาดคราวใด ก็จะเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่า พิเภกทูลว่า อัศกรรณได้พรจากพระอิศวรว่าเมื่อใดอัศกรรณตาย ต้องนำซากไปทิ้งมหาสมุทร จึงจะไม่ฟื้นขึ้น พระรามจึงแผลงศรพรหมมาสตร์ ตัดอัศกรรณออกเป็นท่อนเล็กท่อนน้อย แล้วบันดาลเป็นลมกรดพาไปทิ้งมหาสมุทร
          เมื่อเสร็จศึกแล้ว พระมาตุลีก็ลากลับไป พระรามบอกพิเภกว่าจะกลับคืนยังกรุงศรีอยุธยา เพราะรับปากกับท้าวทศรถพระราชบิดาไว้ว่า ครบสิบสี่ปีเมื่อใดจะกลับไปครองเมืองและหากเกินเวลาพระพรตกับพระสัตรุต จะฆ่าตัวตายด้วยการลุยไฟ พิเภกขอตามไปด้วย พร้อมกับทูลว่า เมื่อพระรามข้ามฝั่งไปแล้ว ควรจะทำลายถนน เพื่อเหล่ายักษ์จะได้ใช้มหาสมุทรเพื่อสัญจรต่อไป เมื่อข้ามไปแล้ว พระรามจึงแผลงศรพลายวาต ทำลายถนนที่ข้ามไปลงกาเสีย แล้วเดินทางไปพักทัพที่ป่าบริเวณเขาเหมติรัน