ระบบฮอร์โมน
9. ระบบฮอร์โมน
ระดับฮอร์โมนเทสโทสเทอโรน ในเลือดสูงสุดเวลา 08.00-09.00 น. และต่ำสุดในช่วงกลางคืน
ระดับฮอร์โมนที่กระตุ้นต่อมหมวกไต ต่ำสุดช่วง 04.00-18.00 น.
ระดับฮอร์โมน ACTH ตรงกันข้ามจะสูงตอนเช้า (08.00-09.00 น.)
ระดับฮอร์โมนกลูโคคอร์ติคอยด์ เริ่มต้นสูงตั้งแต่ 04.00 น. และสูงสุดในช่วง 06.00-08.00 น.
ต่ำสุดระหว่าง 22.00-01.00 น. ช่วงเวลาตั้งแต่เที่ยงคืนถึง 09.00 น. มีปริมาณการหลั่งถึงร้อยละ 70 ของปริมาณฮอร์โมน
ทั้งหมดของรอบ 24 ชั่วโมง
ระดับฮอร์โมนที่มากระตุ้นการทำงานของต่อมไทรอยด์ จะสูงสุดช่วงหัวค่ำถึงเที่ยงคืน
คนที่ทำงานเวรผลัดดึกหลายๆ วัน ต้องใช้เวลาการปรับสภาพการทำงานของต่อมไพเนียลนานเป็นสัปดาห์
จึงจะเข้ากฎเกณฑ์ปกติ (melatonin จะต้องหลั่งมากกลางคืน-ตอนมืด) ฮอร์โมนการเจริญเติบโต จะหลั่งสูงสุด
ภายหลังการนอนหลับลึกยามค่ำคืน
ฮอร์โมนโพรแล็กทิน เริ่มจะสูงขึ้นในช่วง 60-90 นาที หลังนอนหลับกลางคืน และค่อยๆ
สูงสุดเวลาหัวรุ่ง 05.00-07.00 น. และลดลงอย่างรวดเร็ว
จนถึง 10.00 น. สู่ระดับต่ำสุด
ฮอร์โมน (Hormone)
ฮอร์โมน คือ สารที่สร้างและหลั่งออกมาจากต่อมไร้ท่อ เข้าสู่กระแสเลือดหรือน้ำเหลืองเพื่อไปยังอวัยวะเป้าหมาย
และกระตุ้นให้อวัยวะเป้าหมายทำหน้าที่ตามชนิดของฮอร์โมนนั้นๆ
การแบ่งประเภทของฮอร์โมน
ฮอร์โมน สามารถแบ่งได้หลายแบบ ได้แก่
1. แบ่งตามคุณสมบัติการละลาย
** การแบ่งประเภทของฮอร์โมน ตามคุณสมบัติการละลาย สามารถแบ่งได้เป็น 2 ชนิด คือ
- ละลายได้ในน้ำแต่ไม่ละลายในไขมัน เช่น โกรท ฮอร์โมน(GH) เป็นต้น
- ละลายได้ในไขมันแต่ไม่ละลายในน้ำ เช่น เอสโตรเจน(estrogen) , โปรเจสเตอร์โรน(progesterone) เป็นต้น
2. แบ่งตามโครงสร้างทางเคมี
** การแบ่งประเภทของฮอร์โมน ตามโครงสร้างทางเคมี สามารถแบ่งเป็น 3 ชนิด คือ
1.ฮอร์โมนที่มีโครงสร้างเป็นพวกโปรตีน(Protein) หรือโพลีเปปไทท์(Polypeptide) เช่น ฮอร์โมนจาก
ต่อมใต้สมอง , พาราไทรอยด์ , และตับอ่อน
2.ฮอร์โมนที่มีโครงสร้างเป็นพวกสเตอรอยด์(Steroids) เช่น ฮอร์โมนเพศ ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนเปลือก
(Adrenal cortex) เป็นต้น
3. ฮอร์โมนที่มีโครงสร้างเป็นพวกฟีนอล(Phenol group) เช่น ฮอร์โมนเพศ ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนกลาง
(Adrenal medulla) เป็นต้น
กลไกการทำงานของฮอร์โมน
ฮอร์โมน จะสามารถทำหน้าที่ได้ เนื่องจากฮอร์โมนไปกระทำต่ออวัยวะเป้าหมาย การกระทำต่ออวัยวะ
เป้าหมายของฮอร์โมน มีวิธีการหลัก ๆ คือ ฮอร์โมนโดยปกติจะไหลเวียนไปตามกระแสเลือดหรือน้ำเหลืองทั่วร่างกาย
เมื่อฮอร์โมนผ่านบริเวณที่เป็นจุดรับ(Receptor site) ที่มีตัวรับ(Receptor) ของฮอร์โมนชนิดนั้น ๆ อยู่ ฮอร์โมนจะจับกับตัวรับ
ซึ่งตัวรับจะเป็นเฉพาะชนิดของฮอร์โมนแต่ละชนิด ไม่ซ้ำกัน เช่น ฮอร์โมนเอฟเอสเอช(FSH) จะมีตัวรับเฉพาะของตัวเอง
และฮอร์โมนเอสโตรเจน( Estrogen) ก็จะมีตัวรับเฉพาะของตัวเองเช่นกัน ฮอร์โมนเอสโตรเจนไม่สามารถจับกับตัวรับ
ของฮอร์โมนเอฟเอสเอช ได้ และในทางตรงกันข้าม ฮอร์โมนเอฟเอสเอชก็ไม่สามารถจับกับตัวรับของฮอร์โมนเอสโตรเจนได้
ฮอร์โมนชนิดใดก็จะจับกับตัวรับของฮอร์โมนชนิดนั้น
เมื่อฮอร์โมนจับกับตัวรับเฉพาะของฮอร์โมนแล้ว จะเกิดการเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมีหลังจากจับกับ
ตัวรับ(Receptor) การเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมี จะกระตุ้นให้ องค์ประกอบต่าง ๆ ในเซลล์ทำหน้าที่
ขอขอบคุณที่มาของภาพจาก : http://www.phyathai.com/phyathai/new/upload/media_library/article/1681.jpg