เซลประสาท(Neuron): องค์ประกอบ โครงสร้างและหน้าที่

     ระบบสมองและประสาทของมนุษย์ประกอบด้วยเซลประสาทจำนวนแสนล้านเซล แต่ละเซลมีความสามารถในการสร้างและส่งสัญญาณประสาท เซลประสาทแต่ละเซลได้มีการรวมตัวกันสร้างวงจรซึ่งมีความซับซ้อนอย่างยิ่ง การที่เรามีการเรียนรู้และสร้างความจำ ความรู้สึกและอารมณ์ การเคลื่อนไหว การพูด การรับรู้โลกรอบตัวเรา และกิจกรรมต่างๆในชีวิตทั้งสิ้นขึ้นอยู่กับคุณสมบัติพื้นฐานของเซลประสาทและลักษณะของการเชื่อมต่อกันของวงจรเซลประสาท ในสมองและระบบประสาท ยังมีเซลอีกชนิดหนึ่งเรียกว่า เกลียลเซล (Glial cell) ซึ่งเป็นเซลพี่เลี้ยงให้เซลประสาท โดยให้อาหารและกำจัดของเสีย ช่วยแยกเซลประสาทนั้นๆออกจากเซลประสาทอื่นๆ นอกจากนั้นยังจัดเตรียมโครงสร้างพื้นฐานและเคมีที่จำเป็น เกลียลเซลบางกลุ่มสร้างเยื่อหุ้มไขมันเส้นประสาทซึ่งเรียกว่า เยื่อหุ้มไมอีลิน เยื่อหุ้มไมอีลินนี้ช่วยให้การส่งสัญญาณประสาทเร็วขึ้น

โครงสร้างของเซลประสาท

http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/_/viewer.aspx?path=dorland&name=arc_reflex.jpg

เซลประสาทเมื่อแบ่งตามรูปร่างและขนาดมีประมาณ ๒๐๐ กว่าชนิด โครงสร้างเฉพาะของเซลประสาทเป็นตัวกำหนดหน้าที่ต่างๆ เมื่อแบ่งตามหน้าที่ เซลประสาทจะถูกแบ่งออกเป็น ๓ กลุ่มดังนี้                                                                                                                                                                       

• เซลประสาทรับรู้ความรู้สึก (Sensory Neurons) ทำหน้าที่รับกระแสและส่งสัญญาณประสาทจากอวัยวะต่างๆ ซึ่งตอบสนองต่อความเปลี่ยนแปลงของสภาวะแวดล้อม ได้แก่ แสง เสียง อุณหภูมิ ความดัน เมื่อถูกกระตุ้นแล้วจึงเกิดกระบวนการรับรู้ต่อแสง เสียง รส กลิ่น และสัมผัส 
•  เซลประสาทสั่งการ (Motor Neurons) เป็นเซลประสาทที่เชื่อมต่อไปยังกล้ามเนื้อต่างๆ ของร่างกาย ก่อให้เกิดการทำงานของกล้ามเนื้อโดยทำให้ร่างกายเคลื่อนไหว ถึงแม้ว่าเซลประสาท (รูปที่ ๑) จะมีความแตกต่างในรูปร่างและหน้าที่ แต่มีองค์ประกอบพื้นฐานที่ไม่แตกต่างกันคือ มีตัวเซลซึ่งทำหน้าที่สร้างพลังงานที่จำเป็นต่อการทำหน้าที่เซลประสาทจะมีแขนงที่แตกออกไป เรียกว่า เด็นไดรท์ (Dendrite) เด็นไดรท์ เป็นทางเข้าของสัญญาณประสาทโดยมีหน้าที่รับสัญญาณจากเซลอื่นๆ เมื่อถูกกระตุ้นจนถึงระดับแล้วก็จะเกิดการส่งต่อไปยังเส้นประสาทอีกชนิดหนึ่งชื่อว่า แอ็กซอน (Axon) ซึ่งเป็นทางออกของสัญญาณประสาทณที่สุดปลายเส้นประสาทมีส่วนที่เรียกว่า แถบปลายประสาท ส่วนนี้จะทำหน้าที่เชื่อมสัญญาณประสาทกับเซลประสาทอื่นๆ โดยปกติ สัญญาณประสาทจะผ่านเข้าที่เด็นไดรท์ แล้วส่งไปยังแอ็กซอน ผ่านแถบปลายประสาทแล้วเข้าเด็นไดรท์ของอีกเซลหนึ่ง ซึ่งเป็นการส่งในระบบปกติ ทั้งนี้จะมีการส่งสัญญาณประสาทที่ไม่ปกติได้ โดยส่งจากเด็นไดรท์ไปยังเด็นไดรท์ เด็นไดรท์ไปยังตัวเซลประสาท หรือแม้กระทั่งจากแอ็กซอนไปยังแอ็กซอนโดยส่งสัญญาณประสาทไปยังเซลประสาทที่สามอย่างรวดเร็ว