พระราชพิธีสิบสองเดือน  

พระราชนิพนธ์พระราชพิธีสิบสองเดือน แสดงถึงภูมิปัญญาไทย และพระปรีชาญาณ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงรอบรู้ต่อขนบธรรมเนียมประเพณีเก่าแก่

พระบรมราชาธิบายช่วงนี้ นอกจากเป็นการส่งเสริมภาษา และหนังสือไทย จนเกิดวรรณคดีเรื่องหนึ่งแล้ว ยังเป็นประหนึ่งสะพานเชื่อมความรู้เก่าใหม่ที่มีที่มา และวิวัฒนาการ ทั้งก่อให้เกิดสัมมาทิฐิ ในการจำแนกคติพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา กับพิธีกรรมทางศาสนาพราหมณ์ ที่ไทยรับมาปะปนระคนกันในพิธีหนึ่งๆ ซึ่งเลือกรับ และผ่อนปรนโดยไม่ขัดต่อหลักการสำคัญ ของพระพุทธศาสนา

ความสำนึกร่วมกันของหมู่ราษฎร โดยเฉพาะประเพณีอัน เนื่องมาจาก

• การผลิตหรือเกษตรกรรม เป็นการแสดงความสำนึกของชนชั้นนำ พึงมีต่อราษฎร

คุณค่าของพระราชนิพนธ์พระราชพิธีสิบสองเดือน

• เป็นสิ่งที่ผู้อ่านหรือผู้ศึกษาจะได้ขยายพรมแดนความรู้ ระหว่างเก่าใหม่ของตนใ ห้มีพื้นภูมิไพศาลขึ้น ยังจะได้เห็นโฉมหน้าวิวัฒนาการทางวัฒนธรรม ที่คนไทยดั้งเดิมมีวิธีคิด และรับมาปฏิบัติ โดยการปรับเป็นลักษณะประจำชาติไทยได้อย่างไร ยิ่งกว่านั้นการเลือกรับใดๆ ต้องคำนึงถึงจุดยืนสำคัญ คือ ต้องไม่เสียหลักการทางพระพุทธศาสนา

พระราชพิธีสิบสองเดือน เนื้อหานั้นทรงมีพระบรมราชาธิบาย

• เริ่มตั้งแต่เดือนสิบสองเป็นต้นไป และขาดไปเดือนหนึ่ง คือ เดือนที่สิบเอ็ด แต่ละเดือนนอกจากมีพระราชพิธีอย่างหนึ่งอย่างใดแล้ว อาจจะมีพิธีอื่นๆ ในเดือนนั้นด้วย ภาษาที่ทรงใช้อาจจะมีบางคำ และบางสำนวน ที่ยากสำหรับคนรุ่นปัจจุบันอยู่บ้าง หากไม่เหลือวิสัยจะศึกษาให้เกิดความเข้าใจ แต่โดยรวมนั้น เป็นพระราชนิพนธ์ที่ควรศึกษา เพื่อรับความรู้ เช่น ความรู้เป็นขนบธรรมเนียมประเพณี พระราชพิธี เป็นต้น เป็นการมุ่งต่อความรู้ดังกล่าวโดยตรงอย่างหนึ่ง

แหล่งข้อมูล 

• http://www.rsu.ac.th/soc/corner81.html
• http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%AA%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%99