การอ่านศิลาจารึกแบบอักขรวิธีำปริวรรต

ศิลาจารึก ด้านที่ ๑

พ่อกูชื่สรีอินทราทีตย แม่กูชื่นางเสือง พี่กูชื่บานเมือง
ตูมีพี่น้องท้องเดียวห้าคน ผู้ชายสาม ผู้หญิงโสง พี่เผือ
ผู้อ้ายตายจากเผือเตียมแต่ญังเลก เมื่อกูขึ้นใหญ่ได้
สิบเก้าเข้า ขุนสามชนเจ้าเมืองฉอดมาท่เมืองตาก พ่อกูไปรบ
ขุนสามชนหัวซ้าย ขุนสามชนขับมาหัวขวา ขุนสาม
ชนเกลื่อนเข้า ไพร่ฟ้าหน้าใสพ่อกู หนีญญ่ายพายจแจ้-
น กูบ่หนี กูขี่ช้างเบกพล กูขับเข้าก่อนพ่อกู กูต่อ
ช้างด้วยขุนสามชน ตนกูพุ่งช้าง ขุนสามชนตัวชื่
มาสเมืองแพ้ ขุนสามชนพ่ายหนี พ่อกูจึ่งขึ้นชื่กู
ชื่พระรามคำแหง เพื่อกูพุ่งช้างขุนสามชน เมื่-
อชั่วพ่อกู กูบำเรอแก่พ่อกู กูบำเรอแก่แม่กู กูได้ตัว
เนื้อตัวปลา กูเอามาแก่พ่อกู กูได้หมากส้มหมากหวา-
น อันใดอันกินอร่อยกินดี กูเอามาแก่พ่อกู กูไปตี-
หนังวงงช้างได้ กูเอามาแก่พ่อกู กูไปท่บ้านท่เมื-
อง ได้ช้างได้งวง ได้ปั่วได้นางได้เงือนได้ทอง กูเอา
มาเวนแก่พ่อกู พ่อกูตายยังพี่กู กูพร่ำบำเรอแก่พี่
กู ฎั่งบำเรอแก่พ่อกู พี่กูตาย จึงได้เมืองแก่กูทั้ง
(ก)ลม เมื่อชั่วพ่อขุนรามคำแหง เมืองสุโขไทนี้ดี ในน้ำ
มีปลา ในนามีข้าว เจ้าเมืองบ่เอาจกอบในไพร่ ลูท่างเพื่-
อนจูงวัวไปค้า ขี่ม้าไปขาย ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใคร
จักใคร่ค้าม้าค้า ใครจักใคร่ค้าเงือนค้าทองค้า ไพร่ฟ้าหน้าใส
ลูกเจ้าลูกขุนผู้ใดแล้ ล้มตายหายกว่าเหย้าเรือนพ่อเชื้อ
เสื้อคำมัน ช้างขอลูกเมียเยียเข้า ไพร่ฟ้าข้าไท ป่า
หมากป่าพลูพ่อเชื้อมัน ไว้แก่ลูกมันสิ้น ไพร่ฟ้า
ลูกเจ้าลูกขุน ผิแล้ผิดแผกแสกว้างกัน สวนดู
แท้แล จึ่งแล่งความแก่ขาด้วยซื่อ บ่เข้าผู้ลักนักมัก
ผู้ซ่อน เหนข้าวท่านบ่ใคร่พีน เหนสินท่านบ่ใคร่เดือ-
ด คนใดขี่ช้างมาหา พาเมืองมาสู่ ช่อยเหนือเฟื้อ
กู้ มันบ่มีช้างบ่มีม้า บ่มีปั่วบ่มีนาง บ่มีเงือ-
นบ่มีทอง ให้แก่มัน ช่อยมันตวงเปนบ้านเปนเมือ-
ง ได้ข้าเสือกข้าเสือ หัวพุ่งหัวรบก่ดี บ่ข้าบ่ตี ใน
ปากปตูมีกดิ่งอันณึ่งแขวนไว้หั้น ไพร่ฟ้าหน้า
ปกกลางบ้านกลางเมือง มีถ้อยมีความ เจบท้อง
ข้องใจ มันจักกล่าวเถิงเจ้าเถิงขุนบ่ไร้ ไปลั่นก-
ดิ่งอันท่านแขวนไว้ พ่อขุนรามคำํแหงเจ้าเมืองได้

ศิลาจารึก ด้านที่ ๒

ยินเรียกเมือถาม สวนความแก่มันด้วยซื่อ ไพร่ใน
เมืองสุโขไทนี้จึ่งชม สร้างป่าหมากป่าพลูทั่วเมือ-
งนี้ทุกแห่ง ป่าพร้าวก่หลายในเมืองนี้ ป่าลาง
ก่หลายในเมืองนี้ หมากม่วงก่หลายในเมืองนี้
หมากขามก่หลายในเมืองนี้ ใครสร้างได้ไว้แก่มัน
กลางเมืองสุโขมัยนี้ มีน้ำตระพังโพยสีใสกินดี
…ฎั่งกินน้ำโขงเมื่อแล้ง รอบเมืองสุโขไทนี้ตรี-
บูรได้สามพันสี่ร้อยวา คนในเมืองสุโขไทนี้
มักทาน มักทรงศีล มักโอยทาน พ่อขุนรามคำแหง
เจ้าเมืองสุโขไทนี้ ทั้งชาวแม่ชาวเจ้า ท่วยปั่วท่วยนา-
ง ลูกเจ้าลูกขุนทั้งสิ้นทั้งหลาย ทั้งผู้ชายผู้ญีง
ฝูงท่วยมีสรธาในพระพุทธศาสนทรงสีลเมื่อพรร
ษาทุกคน เมื่อโอกพรรษากรานกถิน เดือนณึ่งจิ่-
งแล้ว เมื่อกรานกถินมีพนมเบี้ย มีพนมหมาก มี
พนมดอกไม้ มีหมอนนั่งหมอนโนน บริพารกถินโอ-
ยทานแล้ปีแล้ญิบล้านไปสูตญัติกฐินเถืงอ-
รญญิกพู้น เมื่อจักเข้ามาเวียงเรียงแต่อร-
ญญิกพู้นเท่าหัวลานดํบงคํด้วยเสียงพาดเสียงพี-
นเสียงเลื้อนเสียงขับ ใครจักมักเหล้นเหล้น ใครจก-
กมักหัว หัวใครจักมักเลื้อน เลื้อน เมืองสุ-
โขไทนี้มีสี่ปากปตูหลวง เที้ยนญ่อมคนเสียดกัน
เข้ามาดูท่านเผาเทียนท่านเหล้นไฟ เมืองสุโขไทนี้
มีฎั่งจักแตก กลางเมืองสุโขไทนี้มีพิหาร มี
พระพุทธรูปทอง มีพระอัฏฐารศ มีพระพุทธรูป
มีพระพุทธรูปอันใหญ่ มีพระพุทธรูปอัน
ราม มีพิหารอันใหญ่มีพิหารอันราม มีปู่
ครูนิสัยมุตก์ มีเถร มีมหาเถรเบื้องตะวันตก
เมืองสุโขไทนี้มีอไรญิก พ่อขุนรามคำแหงกทำ
โอยทานแก่มหาเถร สังฆราชปราชญ์เรียนจบปิดกไตร
หลวกกว่าปู่ครูในเมืองนี้ ทุกคนลุกแต่เมืองสรีธ-
รรมราชมา ในกลางอรัญญิก มีพิหารอันณึ่งมน
ใหญ่ สูงงามแก่กํ มีพระอฏฐารศอันณึ่งลุกยื-
น เบื้องตะวันโอกเมืองสุโขไทนี้มีพิหารมีปู่ครู
มีทเลหลวงมีป่าหมากป่าพลูมีไร่มีนามีถิ่นถ้าน
มีบ้านใหญ่บ้านเลก มีป่าม่วงมีป่าขาม ดูงามฎั่งแกล้

ศิลาจารึก ด้านที่ ๓

(งแฏ่)ง เบื้องตีนนอนเมืองสุโขไทนี้มีตลาดป-
สาน มีพระอจนะ มีปราสาท มีป่าหมาก
พร้าว ป่าหมากลาง มีไร่มีนา มีถิ่นถ้าน มีบ้านใหญ่บ้านเล็ก เบื้-
องหัวนอนเมืองสุโขไทนี้ มีกุฎีพิหารปู่ครู
อยู่ มีสรีดภงส(ศรีตระพังสระ???) มีป่าพร้าวป่าลาง มีป่าม่วงป่าขาม
มีน้ำโคกมีพระขพุง ผีเทพดาในเขาอันนั้น
เปนใหญ่กว่าทุกผีในเมืองนี้ ขุนผู้ใดถืเมือง
สุโขไทนี้แล้ ไหว้ดีพลีถูก เมืองนี้เที่ยง
เมืองนี้ดี ผิไหว้บ่ดีพลีบ่ถูก ผีในเขาอันบ่
คุ้มบ่เกรง เมืองนี้หาย ๑๒๑๔ สก ปีมโรง พ่อขุนรามคำ-
แหงเจ้าเมืองศรีสัชนาไลสุโขไทปลูกไม้ตา-
นนี้ได้สิบสี่เข้าจึ่งให้ช่างฟันขดารหินตั้งหว่าง
กลางไม้ตานนี้ วันเดือนดับเดือนโอกแปดวัน วั-
นเดือนเตม เดือนบ้างแปดวัน ฝูงปู่ครู เถร มหาเถ-
ร ขึ้นณั่งเหนือขดานหีนสูดธรรมแก่อูบาสกฝู-
งท่วยจำสีล ผิใช่วันสูดดธรรมพ่อขุนรามคำแหง
เจ้าเมืองศรีสัชนาไลสุโขไทขึ้นณั่งเหนือขดา-
รหีน ให้ฝูงลูกเจ้าขุน ฝูงท่วยถืบ้านถื
เมือง ครั้นวันเดือนดับเดือนเตม ท่านแฏ่งช้างเผื-
อกกรพัดลยางเที้ยนญ่อมทองงา...ขวา ชื่รูจาครี
พ่อขุนรามคำแหงขึ้นขี่ไปนบพระ....(เถิง)อรัญญิกแล้-
วเข้ามา, จารึกอันณึ่ง มีในเมืองเชลียงสถาบกไว้
ด้วยพระศรีรตนธาตุ จารึกอันณึ่งมีในถ้ำชื่ถ้ำ
พระราม อยู่ฝั่งน้ำสํพาย จารึกอันณึ่งมีในถ้ำ
รตนธารในกลวงป่าตานนี้ มีษาลาสองอัน อันณึ่งชื่
ษาลาพระมาส อันณึ่งชื่พุทธษาลา ขดารหีนนี้ชื่ม-
นังษีลาบาตร สถาบกไว้หนี้(จึ่ง)ทังหลายเหน

ศิลาจารึก ด้านที่ ๔

พ่อขุนรามคำแหงลูกพ่อขุนษรีอินทราทีตยเป-
นขุนในเมืองสรีสัชนาไลสุโขไท ทังมากาวลาว
แลเมืองไทเมืองใต้หล้าฟ้าฏ…ไทชาวอูชาวของมาออ-
ก ๑๒๐๗ สก ปีกุรให้ขุด(เอา)พระธาตุออกทังหลาย
เหน กทำบูชาบำเรอแก่พระธาตุได้เดือนหกวัน จึ่-
งเอาลงฝังในกลางเมืองสรีสัชนาลัยก่พระเจ-
ดีเหนือหกเข้าจึ่งแล้วตั้งเวียงล้อมพระม-
หาธาตุสามเข้าจึ่งแล้ว เมื่อก่อนลายสือนี้บ่
มี ๑๒๐๕ สกปีมะแม พ่อขุนรามคำแหงหาใคร่ใจ
ในใจ แลใส่ลายสืไทนี้ลายสืนี้จึ่งมีเพื่-
อขุนผู้นั้นใส่ไว้ พ่อขุนรามคำแหงนั้นหา
เปนท้าวเปนพรญาแก่ไททังหลายหาเปน
ครูอาจารยสั่งสอนไททังหลายให้รู้
บุนรู้ธรรมแท้แต่คนอันมีในเมืองไทด้วย
รู้ด้วยหลวก ด้วยแกล้วด้วยหาน ด้วยแคะ
ด้วยแรง หาคนจักเสมอมิได้ อาจปราบฝูงข้า-
เสิก มีเมืองกว้างช้างหลาย ปราบเบื้องตวันอ-
อกรอดสรลวง สองแคว ลมบาจาย สคาเท้าฝั่งข-
องเถีงเวียงจันเวียงคำเปนที่แล้ว เบื้องหัว
นอนรอดคนที พระบาง แพรก สุพรณณภู-
มิ ราชบูรี เพช(บู)รี ศรีธรรมราช ฝั่งทเล
สมุทรเปนที่แล้ว เบื้องตวันตกรอดเมือ-
งฉอด เมือง…น หงศาพดี สมุทรหาเป-
นแดน, เบื้องตีนนอน รอดเมืองแพร่ เมื-
องม่าน เมืองน…เมืองพลัวพ้นฝั่งของ
เมืองชวาเปนที่แล้ว , ปลูกเลี้ยงฝูงลูกบ้า-
นลูกเมืองนั้น ชอบด้วยธรรมทุกคน