อาณาจักรโบราณ

อาณาจักรโบราณของไทยนั้นมีอยู่หลายอาณาจักร ดังนี้

๑. อาณาจักรฟูนัน สันนิษฐานว่าเป็นอาณาจักรของชาวขอม มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองอู่ทองหรือเมืองออกแก้วไม่ทราบแน่ชัด แต่มีชื่อเรียกในสมัยโบราณว่า วยาธปุระ มีอาณาเขตครอบคลุมประเทศกัมพูชาทั้งหมด และบริเวณภาคกลางของไทย ฟูนันเจริญรุ่งเรืองในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๗-๑๐ เมื่อฟูนันเสื่อมอำนาจ ทวารวดีจึงมีอำนาจในบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ฟูนันมีความสัมพันธ์ทางการทูตกับจีนและอินเดีย วัฒนธรรมประเพณีของฟูนันคล้ายกับอินเดียมาก ซึ่งได้รับอิทธิพลจากความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักร

๒. อาณาจักรทวารวดี สันนิษฐานว่าเป็นอาณาจักรของชาวมอญ มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองอู่ทอง มีอาณาเขตอยู่ในบริเวณภาคกลางของประเทศไทย ตลอดจนชายฝั่งทางด้านตะวันตก เกิดขึ้นหลังจากฟูนันเสื่อมอำนาจ ในพุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๖ มีวัฒนธรรมประเพณีคล้ายอินเดียเช่นเดียวกับฟูนัน ชุมชนทวารวดีจะเป็นลักษณะเมืองโบราณที่มีคูน้ำและคันดินล้อมรอบเมืองเป็นรูปวงกลมหรือวงรี ประมาณ ๑-๓ ชั้น แต่ละเมือง จะมีกษัตริย์ปกครองตนเอง ชุมชนทวารวดีเจริญรุ่งเรืองมาก พบในทุกภูมิภาคของประเทศไทย

๓. อาณาจักรศรีวิชัย เป็นอาณาจักรใหญ่ในภาคใต้ของไทย ครอบคลุมพื้นที่ทั้งหมดของภาคใต้ตลอดจนแหลมมลายู รวมทั้งเกาะสุมาตรา ชาวศรีวิชัยได้รับอิทธิพลอินเดียอีกเช่นกัน ศรีวิชัยเกิดขึ้นในพุทธศตวรรษ ที่ ๑๓-๑๘ พร้อม ๆ กับทวารวดี ต่อมาเสียอำนาจให้กับอาณาจักรสุโขทัย และอยุธยาในเวลาต่อมา ศรีวิชัยมีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองไชยา และนครศรีธรรมราช

๔. อาณาจักรละโว้ แต่เดิมสันนิษฐานว่าเป็นอาณาจักรของขอม แต่จากหลักฐานในปัจจุบัน น่าเชื่อว่าเป็นอาณาจักรโบราณของไทย ลพบุรีหรือละโว้อาจเป็นถิ่นกำเนิดของพระเจ้าอู่ทอง ผู้ทรงสถาปนา กรุงศรีอยุธยา ละโว้ตกเป็นเมืองขึ้นของขอมในช่วงที่ขอมเจริญรุ่งเรือง มีอายุในพุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๘ พร้อม ๆ กับอาณาจักรทวารวดีและศรีวิชัย มีพัฒนาการต่อเนื่องมาจากอาณาจักรทวารวดี บางเมืองเกิดขึ้นซ้อนทับเมืองทวารวดี บางเมืองย้ายไปสร้างใหม่ในที่ไม่ไกลนัก ผังเมืองเปลี่ยนเป็นรูปสี่เหลี่ยมแทนรูปวงกลม

๕. อาณาจักรสุพรรณภูมิ เป็นอาณาจักรโบราณของไทย เกิดขึ้นพร้อม ๆ กับอาณาจักรละโว้ มีอำนาจหลังจากทวารวดีเสื่อมอำนาจ มีอาณาเขตประมาณกึ่งหนึ่งของอาณาจักรทวารวดี (อีกกึ่งหนึ่งเป็นของ อาณาจักรละโว้) จากนั้นก็รวมกับอาณาจักรละโว้เป็นอาณาจักรกรุงศรีอยุธยาที่ยิ่งใหญ่ สุพรรณภูมิมีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองอู่ทองและเมืองพันธุมบุรี (สุพรรณบุรีในปัจจุบัน)   

๖. อาณาจักรล้านนา เป็นอาณาจักรโบราณของไทย อยู่ทางภาคเหนือ มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองเชียงใหม่ เจริญรุ่งเรืองในพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๐ ซึ่งรวมเอา ๒ อาณาจักรคือโยนกเชียงแสน ซึ่งเจริญรุ่งเรือง ในพุทธศตวรรษที่ ๑๕-๑๘ มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองเชียงแสนและเชียงราย และหริภุญชัย ซึ่งเจริญรุ่งเรืองในพุทธศตวรรษที่ ๑๖-๑๘ มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองหริภุญชัย (ลำพูน) เป็นอาณาจักรล้านนาที่ยิ่งใหญ่ ต่อมาราชวงศ์ล้านนาแยกออกเป็นสองสายคือเชียงรายตะวันออก ซึ่งเป็นเชื้อสายของพ่อขุนบางกลางหาว ปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์พระร่วง และเชียงรายตะวันตก ซึ่งปกครองอาณาจักรล้านนา ซึ่งต่อมาได้เสีย อำนาจ ให้กับอาณาจักรอยุธยา