ประวัติศาสตร์ย่อ

          ตอนนี้เป็นตอนเริ่มประวัติศาสตร์จะนำมากล่าวโดยย่อพอได้ความ เอาเฉพาะตอนที่มีความสำคัญเพื่อสะดวกในการจำ แต่จะถือเอาว่าตรงจริง ๆ นั้นเห็นจะยาก เพราะที่เขียนมานี้ไม่ใช่ความรู้ความสามารถของผู้เขียนเอง นำมาจากหลายที่เช่น จดจำมาจาก ท่านครูสุวรรณ เล่านิทานประวัติศาสตร์บ้าง จากหนังสือที่มีบางท่านพิมพ์ขึ้นขายบ้าง หากท่านครูบาอาจารย์ผู้สอนจะนำไปแนะนำแก่นักเรียนขอให้ตรวจสอบกับหนังสือประวัติศาสตร์ที่กระทรวงศึกษาธิการับรองเสียก่อน           เมื่อเห็นว่าถูกต้องจึงนำไปแนะนำนักเรียน โดยเฉพาะส่วนใหญ่เอามาจากหนังสือความรู้รอบตัวของ กองวิชาการ สำนักพิมพ์เกษมบรรณกิจพระนคร มีคนให้มานานแล้ว และบางตอนก็จำมาจากที่อื่นประกอบกับความคิดเห็นของบางท่านร่วมกัน 

อยุธยาตอนปลาย

          ก่อนจะพูดถึงกรุงธนบุรี ขอย้อนไปเอาตอนปลายของอยุธยามากล่าวไว้ก่อนจะได้เชื่อมกันสนิท          พ.ศ. ๒๒๓๑ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช สวรรคต พระเพทราชา ได้รับเลือกให้เป็นกษัตริย์          พ.ศ. ๒๒๔๕ พระเพทราชา สวรรคต พระเจ้าเสือ (พระราชบุตรเลี้ยง) ครองราชย์แทน          พ.ศ. ๒๒๕๒ พระเจ้าเสือ สวรรคต พระราชโอรสครองราชย์แทน ทรงพระนามว่า พระภูมินทราชาธิราช (ขุนหลวงท้ายสระ)          พ.ศ. ๒๒๗๕ ขุนหลวงท้ายสระ สวรรคต พระบรมโกษฐ์ (อนุชา) ครองราชย์แทน          พ.ศ. ๒๓๐๑ พระบรมโกษฐ์ สวรรคต พระเจ้าอุทุมพร ราชโอรส ครองราชย์แทนได้สองเดือนก็ต้องถวายราชสมบัติแก่สมเด็จพระสุริยาศน์อัมรินทร์ (พระเชษฐา)          พ.ศ. ๒๓๐๒ พระเจ้าอลองญา  กษัตริย์พม่ายกทัพใหญ่มาล้อมกรุงศรีอยุธยา ขณะที่สั่งให้ปืนใหญ่ยิงเข้ามาในเมือง ปืนแตกถูกพระองค์จึงยกทัพกลับ และสิ้นพระชนม์กลางทาง          พ.ศ. ๒๓๐๗ มังระ ครองเมืองพม่า ยกทัพไปตีลานนา ลานช้างได้ จึงยกทัพมาล้อมกรุงศรีอยุธยาทำสงครามกันอย่างหนัก          พ.ศ. ๒๓๑๐ กองทัพพม่า และกองทัพกรุงศรีอยุธยาสู้รบกันมาสองปีจึงตีกรุงศรีอยุธยาได้ เพราะล้อมอยู่นานจนข้าวในเมืองไม่มีจะกิน แถมคนไทยยังขายชาติอีกด้วย 

จลาจลทั่วเมืองไทย

          เมื่อกรุงศรีอยุธยาแตกก็เกิดจลาจลทั่วประเทศไทย เจ้าเมืองต่าง ๆ ตั้งตัวเป็นใหญ่สู้รบชิงอำนาจกันเอง ในที่สุด พระยาวชิรปราการ ซึ่งตั้งตัวขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ ที่เรียกกันว่า พระเจ้าตากสิน (สิน) ที่เมืองจันทบุรี ได้ยกทัพเรือเข้ามาทางปากน้ำเจ้าพระยาตีทัพพม่าในเมืองธนบุรี และที่ค่ายโพธิ์สามต้นแตกหนีพ่ายไปพ.ศ. ๒๓๑๑ พระเจ้าตาก ตั้งราชธานีที่เมืองธนบุรี ชื่อว่า เมืองธนบุรี         

ประกาศครองราชย์เป็นทางการ

พ.ศ. ๒๓๑๑ พระเจ้าตาก (สิน) ครองราชย์สมบัติทรงพระนามว่า สมเด็จพระบรมราชาที่ ๔ มีกรุงธนบุรีเป็นราชธานี          พระเจ้าอังวะ ให้เจ้าเมืองทวายยกกองทัพเข้ามาทางไทรโยค พระเจ้ากรุงธนบุรีโปรดให้ พระมหามนตรี (พระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท) ยกทัพไปตีพม่าแตกหนีไป ต่อมา พระเจ้ากรุงธนบุรี (พระเจ้าตากสิน) ยกทัพไปตีนครราชสีมาจับ เจ้าพิมาย (กรมหมื่นเทพพิพิธ โอรสพระเจ้าบรมโกษฐ์ ที่ตั้งตัวขึ้นเป็นเจ้าพิมาย) นำมาสำเร็จโทษที่กรุงธนบุรี 

เจ้าพระฝาง

          เจ้าพระฝางนี้ท่านบวชเป็นพระสงฆ์ เมื่อบ้านเมืองวุ่นวาย เพราะกรุงแตกไม่มีพระมหากษัตริย์ครองเมือง ในฐานะที่ท่านเป็นพระสังฆราชฝ่ายวิปัสสนาธุระ (คือพระราชาปกครองพระสงฆ์ฝ่ายเหนือ) เมื่อตัณหายังไม่หมดก็อยากใหญ่ เลยตั้งตัวเป็นผู้ครองนคร (เมืองนั้น) ตามต้องการ ทั้งนี้เพราะลูกศิษย์ลูกหามีมากต่างก็ยกย่องเชิดชู เลยเผลอตัวลืมนึกว่าตัวเองเป็นพระ เมื่อรวบรวมกำลังได้แล้วก็ตีเมืองพิษณุโลก ยึดพิษณุโลกได้ และพยายามจะขยายอาณาเขตออกไปตามลำดับ          พ.ศ. ๒๓๑๒ พระเจ้าตากสิน โปรดให้ พระยาอภัยรณฤทธิ์ (พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก) ยกทัพไปตีเขมรให้ พระยาโกษา ยกทัพไปตีปราจีน พระยาอภัยรณฤทธิ์ตีเมืองเสียมราฐได้ พระยาโกษาตีเมืองพระตะบองได้ พระยาอภัยรณฤทธิ์ ยกทัพกลับเพราะได้ข่าวว่า พระเจ้าตาก (สิน) ยกทัพไปตีนครธรรมราช และสวรรคต ซึ่งข่าวที่ได้รับเป็นข่าวหลอกลวง          พ.ศ. ๒๓๑๓ พระเจ้าฝาง ตีเมืองอุทัย และชัยนาท พระเจ้าตากสินจึงตีสวางคบุรีของพระเจ้าฝางได้ปลาย พ.ศ. นี้เอง พม่าเจ้าเมืองเชียงใหม่ยกทัพมาล้อมเมืองสวรรคโลก พระเจ้าตากจึงสั่งให้ทัพเมืองพิษณุโลก พิชัย และสุโขทัยไปตีพม่า พม่าสู้ไม่ได้จึงแตกหนีไป          ต่อมาพระเจ้าตากสินยกทัพไปตีเชียงใหม่ ล้อมอยู่หลายวันพิจารณาเห็นว่า กำลังภายในเมืองเข้มแข็งมากเอาชนะได้ยาก ถ้าจะรบให้ชนะต้องเสียกำลังพลมากเห็นว่าไม่สมควรจึงทรงยกทัพกลับ          พ.ศ. ๒๓๑๔ พระเจ้าตากสิน ตีเขมรได้แล้วให้ นักองรามาธิบดี เป็น สมเด็จพระรามาธิราช ครองเขมร และให้เจ้าพระยาจักรี (พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก) อยู่ช่วยราชการจนเรียบร้อย ฝ่ายพม่าก็ยกทัพมารักษาเมืองเชียงใหม่ของตน และตีเมืองพิชัยสองครั้ง แต่ทว่าถูกทัพเมืองพิชัยตีแตกกลับไปทั้งสองครั้ง          พ.ศ. ๒๓๑๗ พระเจ้าตากสิน ตีเมืองเชียงใหม่ได้ เมื่อตีได้แล้วทรงสั่งให้เจ้าพระยาจักรีช่วยจัดการให้เรียบร้อยตามพระราชประสงค์แล้วจึงเสด็จกลับ ในระยะนั้นมอญเมืองเมาะตะมะเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารหลายทางด้วยกัน พม่าก็ส่งกำลังกองทัพเข้ามาทุกทาง (ลืมว่าที่นี่เป็นเมืองไทยเมาเก่งมากเกินไป) เลยถูกตีแตกกลับไปทุกกองทัพ          พ.ศ. ๒๓๑๘ อะแซหวุ่นกี้ ยกทัพใหญ่มาล้อมเมืองพิษณุโลก เจ้าพระยาจักรี รักษาเมืองได้ ๑๐ เดือน อาหารหมดจึงต้องตีฝ่าข้าศึกออกมาภายนอก เวลานั้นเป็นเวลาพอดีกับ พระเจ้ามังระ กษัตริย์พม่าตายทัพพม่าจึงต้องยกกลับไป          พ.ศ. ๒๓๒๐ เจ้าพระยาจักรี เจ้าพระยาสุรสีห์ ยกทัพไปปราบพระยานางรอง ที่เอาใจออกห่างไปกับเมืองจำปาศักดิ์เลยตีได้เมืองจำปาศักดิ์ สีทันดร และอัตปือ กับหัวเมืองต่าง ๆ ทั้งหมดในภาคนั้น          พ.ศ. ๒๓๒๑ พระวอ พระตา มาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร (หลบภัยการเมืองเพราะไม่ถูกกับเจ้าผู้ครองในอาณาจักรลานช้าง และถูกกองทัพเวียงจันทน์ตามปราบปราม) จึงโปรดให้ เจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก) กับ เจ้าพระยาสุรสีห์ ยกทัพไปช่วยไทยจึงได้อาณาจักรลานช้างทั้งหมด และทรงอาราธนา พระแก้วมรกต และพระบาง มาจากเมืองเวียงจันทน์ด้วย          พ.ศ. ๒๓๒๒ พระแก้วมรกต มาถึงกรุงธนบุรี          พ.ศ. ๒๓๒๓ เขมรเกิดจลาจล พระเจ้าตากสิน ทรงโปรดให้สมเด็จเจ้าพระยากษัตริย์ศึกยกทัพขึ้นไปปราบ ไปไม่ถึงพนมเปญเพราะเกิดจลาจลในกรุงธนบุรี ต้องยกทัพกลับ          พ.ศ. ๒๓๒๔ เกิดยุคเข็ญประชาชนพลเมืองในกรุงธนบุรีเดือดร้อน          พ.ศ. ๒๓๒๕ พระยาสวรรค์ เจ้าเมืองสวรรค์บุรี ได้รับคำสั่งจากพระเจ้าตากสินให้ไปปราบกบฏที่กรุงเก่ากลับไปเข้ากับพวกกบฏ ยกทัพมาล้อมกรุงธนบุรี (พระราชวัง) พระเจ้าตาก (สิน) ยอมแพ้ และขอบวชอยู่ที่วัดอรุณ (วัดแจ้ง) สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกทราบข่าวจึงสั่งให้ พระยาอภัยรณฤทธิ์ (หลานชาย) ยกทัพมาจากนครราชสีมา           ฝ่ายพระยาสวรรค์กับพวกลงมติได้ กรมขุนอนุรักษ์สงครามออกสู้รบกับ พระยาสุริยอภัย ทัพกรมขุนอนุรักษ์แตก พระยาสุริยอภัย จับ กรมขุนอนุรักษ์ ได้ (เมื่อรบอย่างนี้และจับได้ คงไม่เอาชีวิตให้เปลืองสถานที่ หัวหน้าทั้งหมดก็ต้องส่งไปเมืองผีตาม ๆ กัน)          สมเด็จเจ้าพระยากมหากษัตริย์ศึก มาถึงกรุงธนบุรี ก็ได้รับอัญเชิญให้เป็นพระมหากษัตริย์แทนต่อไป