ช่วงเดือนกรกฎาคม-ตุลาคมของทุกปีมักมีพิธีพระราชทานปริญญาบัตรและงานรับปริญญากันในมหาวิทยาลัยหลายแห่ง มาดูประวัติการรับพระราชทานปริญญากัน

            ในกรณีของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยนั้น ในปี 2493 จอมพล ป. ในฐานะอธิการบดี ได้ทูลเกล้าถวายปริญญารัฐศาสตร์ดุษฎีกิตติมศักดิ์แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 และจัดพิธีพระราชทานปริญญาบัตรในวันที่ 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2493  ในครั้งนั้นเมื่อรัชกาลที่ 9 เสด็จนิวัติกลับสู่ประเทศไทย จุฬาฯ โดยจอมพล ป. อธิการบดีของจุฬาฯ ในขณะนั้นก็กราบบังคมทูลเชิญพระองค์พระราชทานปริญญาบัตรเป็นครั้งแรก

            ทั้งนี้สืบเนื่องจาก “การประชุมสภามหาวิทยาลัย ครั้งที่ 153/2493 เมื่อวันเสาร์ที่ 13 พฤษภาคม 2493 ณ ห้องประชุมคณะวิศวกรรมศาสตร์. . .มีจอมพล ป. พิบูลสงคราม อธิการบดี. . .เป็นประธานในที่ประชุม. . .เพื่อขออนุมัติจากสภามหาวิทยาลัย เรื่องที่สำคัญยิ่งคือ การทูลเกล้าฯ ถวายปริญญากิตติมศักดิ์แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งที่ประชุมอนุมัติให้ทูลเกล้าฯ ถวายปริญญารัฐศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์” <1>

            อย่างไรก็ตามในสมัยรัชกาลที่ 7 และ 8 ก็เคยมีพิธีพระราชทานปริญญาบัตรบ้างเช่นกัน แต่ส่วนมากจะเป็นการ “รับพระราชทานปริญญาบัตรจากผู้แทนพระองค์” เป็นสำคัญ <2> เช่นที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ในปี 2489 นิสิตรับปริญญาปีแรก จากผู้แทนพระองค์ คือ ฯพณฯ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตร <3> เป็นต้น และคาดว่าคงมีรัฐมนตรีที่เกี่ยวข้องอื่นๆ เป็นประธานในพิธีประสาทปริญญาบัตร หรือพิธีสำเร็จการศึกษา (Graduation Ceremony) นั่นเอง

            หลังจากการพระราชทานปริญญาบัตรครั้งแรก ก็ยังมีพิธีประสาทปริญญาแก่บัณฑิตโดยนายกรัฐมนตรีอยู่เช่นเดิม “จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี ไปเป็นประธานในพิธีประสาทปริญญาบัตร ณ วิทยาลัยวิชาการศึกษา บางแสน (หรือมหาวิทยาลัยบูรพาในปัจจุบัน) เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2499 <4>  และก่อนหน้านี้จอมพล ป. ก็เป็นผู้ประสาทปริญญาที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเพราะจอมพล ป. เป็นอธิการบดีของมหาวิทยาลัยเหล่านี้อย่างยาวนานด้วย

            รัชกาลที่ 9 เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานปริญญาบัตรด้วยพระองค์เองเป็นระยะเวลามากกว่า 50 ปี โดยเสด็จพระราชดำเนินพระราชทานปริญญาบัตร 490 ครั้ง (ประมาณว่า) ทรงยื่นพระหัตถ์พระราชทานใบปริญญาบัตร 470,000 ครั้งจนกระทั่ง พ.ศ. 2544 จึงต้องยุติพระราชกิจในการนี้ลง ด้วยพระชนมพรรษามากขึ้นประกอบกับทรงพระประชวร จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระบรมวงศ์เสด็จแทนพระองค์ <5>

            นี่จึงเป็นบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับการพระราชทานปริญญาบัตรของในหลวง รัชกาลที่ 9

อ้างอิง

<1> หอประวัติจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. พิธีพระราชทานปริญญาบัตรครั้งแรกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช. https://bit.ly/32Yt1Eu

<2> ตามข้อ 4

<3> มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. ทศวรรษที่ 1 พ.ศ.2486-2495. http://kuhistory.ku.ac.th/02/time1.htm

<4> พิธีประสาทปริญญาบัตร. ฯพณฯ จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี ไปเป็นประธานในพิธีประสาทปริญญาบัตร ณ วิทยาลัยวิชาการศึกษา บางแสน เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2499. https://bit.ly/3iMTyJ4 และที่ https://bit.ly/3dbQIfp

<5> Wikipedia. พิธีสำเร็จการศึกษา. https://bit.ly/36IBOMJ

พิธีพระราชทานปริญญาบัตรครั้งแรกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช

จอมพลป. พิบูลสงคราม ประสาทปริญญาบัตรครั้งที่ 2 ของวิทยาลัยวิชาการศึกษา ณ วิทยาลัยวิชาการศึกษา บางแสน เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พุทธศักราช 2499