หน่วยที่ 1 ดุลยภาพร่างกายดุลยภาพชีวิต

เซลล์แบ่งได้ 2 ประเภท คือ 

1)  Eukaryote (eu=tru , karyote=nucleus) หมายถึงเซลล์ ที่มีนิวเคลียสชัดเจน แยกออกจาก ของเหลวอื่นๆ ด้วยเยื่อหุ้มนิวเคลียส (nuclear membrane) เช่น โปรโทซัว  เห็ด รา พืช และสัตว์

2) Prokaryote (pro=before , karyote=nucleus) หมายถึงเซลล์ที่ไม่มีเยื่อหุ้มล้อมรอบนิวเคลียสทำให้ส่วนนิวเคลียสแยกออก จากของเหลวในเซลล์ไม่ชัดเจนเป็นเหตุให้สายพันธุกรรมลอย อยู่ใน Cytoplasm เช่น  แบคทีเรีย  ไซยาโนแบคทีเรีย

Cell membrane ( Plasma Membrane) เป็นผิวด้านนอกของเซลล์ซึ่งกั้นภายในของเซลล์ออกจากสิ่งแวดล้อม ลักษณะของเยื่อหุ้มเซลล์ประกอบด้วย โมเลกุลของไขมันชนิด  Phospholipid  เป็นส่วนใหญ่  Phospholipid เหล่านี้เรียงกันเป็นแผ่นเยื่อบางๆ 2 ชั้น หรือ  Lipid bilayer แต่ละชั้นมีความหนาประมาณ 4-5 nm ด้านนอกของผนังเซลล์จะมี  Polysaccharide เรียงต่อกับ  Lipid และ Protein เป็น Glycolipid , Glycoprotein ซึ่งการเรียงตัวที่แตกต่างกันของ Carbohydrate ช่วยในการจำแนกชนิดของเซลล์ เช่น ทำให้เกิดเซลล์เม็ดเลือด ชนิด  A,B,O ภายในชั้นไขมันจะมีโปรตีนหลายชนิดแทรกอยู่เรียก Membrane protein ซึ่ง  Protein เหล่านี้บางชนิดจะทำหน้าที่ผลักดันสาร (Pump protein) หรือมีลักษณะเป็นช่อง  (Channel protein) ให้สารจำเพาะชนิด เช่น  Na⁺ , K⁺ , Glucose ผ่านเข้า หรือ ออกจากเซลล์ สมบัติในการเลือกรับส่งสารแต่ละชนิดอย่างเฉพาะเจาะจง ทำให้เยื่อหุ้มเซลล์มีลักษณะเป็นเยื่อเลือกผ่าน (Selective permeability)

โครงสร้างของฟอสโฟลิพิด

โครงสร้างของฟอสโฟลิพิดไบเลเยอร์

โครงสร้างของเยื่อหุ้มเซลล์

  ห่อหุ้มเซลล์ ทำให้เกิดความแตกต่างระหว่างส่วนที่เป็นของเหลวภายในเซลล์และสภาวะแวดล้อมภายนอก ส่วนเยื่อของออร์แกเนลล์ต่างๆ ในเซลล์ เช่น ร่างแหเอนโดพลาซึม กอลจิคอมเพล็กซ์ ไมโทคอนเดรีย และออร์แกเนลล์อื่น ๆ ทำหน้าที่ห่อหุ้มและแยกออร์แกเนลล์ ออกจากส่วนที่เป็นของเหลวภายในเซลล์

  คัดเลือกสารที่จะผ่านเข้าออกเนื่องจากเยื่อหุ้มเซลล์มีสมบัติเป็นเยื่อเลือกผ่าน

  ช่วยทำให้เกิดความต่างศักย์ไฟฟ้าเกิดขึ้นระหว่างภายในและภายนอกเซลล์ เนื่องจากการกระจายของไอออนต่างๆ ไม่เท่ากัน ซึ่งทำให้เกิดการนำกระแสประสาทในเซลล์ประสาท

  เยื่อหุ้มเซลล์จะห่อหุ้มเซลล์ ทำให้แบ่งขอบเขตของเซลล์ เซลล์จึงคงรูปอยู่ได้

  ควบคุมปริมาณและชนิดของสารที่ผ่านเข้าและออกจากเซลล์ (เยื่อหุ้มเซลล์มีสมบัติของเยื่อเลือกผ่าน)

  ติดต่อระหว่างเซลล์กับสิ่งแวดล้อมภายนอก โดยเป็นตัวรับสัญญาณเพื่อให้เกิดปฏิกิริยาบางอย่างภายในเซลล์ หรือเพื่อถ่ายทอดไปยังเซลล์อื่น

  สามารถเปลี่ยนแปลงไปมีรูปร่างต่างๆ สุดแล้วแต่หน้าที่

  เยื่อหุ้มเซลล์บางชนิด จะยื่นออกเป็นท่อเล็กๆ คล้ายนิ้วมือเล็กๆ เรียกว่า ไมโครวิลไล (Microvilli) เช่น เยื่อหุ้มเซลล์ของลำไส้เล็ก เพื่อเพิ่มเนื้อที่ในการดูดซึมอาหาร

  เยื่อหุ้มเซลล์บางชนิดจะมีรอยบุ๋มลงไปเป็นแอ่งหรือเป็นถุง (pinocytic vesicle) สำหรับนำน้ำและสารละลายที่มีโมเลกุลใหญ่ซึ่งไม่สามารถเข้าสู่เซลล์ได้ด้วยวิธีการแพร่ได้ วิธีการนี้เรียกว่า พิโนไซโทซิส (pinocytosis) แต่ถ้ามีการเปลี่ยนแปลงไปเพื่อนำอาหาร (ของแข็ง) เข้าสู่เซลล์ โดยการยื่นเยื่อหุ้มเซลล์ออกไปโอบรอบอาหารเข้าสู่ภายในเซลล์ได้ (กลายเป็น Food vacuole อยู่ในเซลล์) วิธีการนี้เรียกว่า ฟาโกไซโทซิส เช่น การกินอาหารของเซลล์อะมีบา การกินเชื้อโรคของเซลล์เม็ดเลือดขาว