คำสมาส (อ่านว่า    สะ – หมาด)  คือ  การนำคำภาษาบาลีและ/หรือสันสกฤตตั้งแต่ ๒ คำขึ้นไปมารวมกันเป็นคำเดียว  มีความหมายเกี่ยวเนื่องกัน

• หลักการสังเกตคำสมาส

      ๑.คำที่นำมาสมาสกันต้องเป็นคำที่มีรากศัพท์มาจากภาษาบาลีและสันสกฤตเท่านั้น เช่น กาฬพักตร์ ภูมิศาสตร์ ราชธรรม บุตรทาน อักษรศาสตร์    ฯลฯ  ถ้าเป็นการนำคำภาษาบาลีและ/หรือภาษาสันสกฤตมารวมกับคำภาษาอื่นนับเป็นเพียงแค่คำประสมเท่านั้น

      ๒. คำสมาสคือการนำคำภาษาบาลีและ/หรือภาษาสันสกฤตมาชนกัน(การนำคำมาวางเรียงต่อกันโดยคำใดคำหนึ่งหรือทั้งสองคำไม่มีการเปลี่ยนแปลงรูปของคำ) เช่น
                       มัธยม    +   ศึกษา     = มัธยมศึกษา
                       ประวัติ   +   ศาสตร์    = ประวัติศาสตร์      
                       อุบัติ     +   เหตุ        = อุบัติเหตุ 
                       สุข       +   ศึกษา     = สุขศึกษา    
                                     ฯลฯ

 ๓.การอ่านคำสมาสต้องอ่านออกเสียงสระเนื่องกันระหว่างคำหน้าและคำหลังเสมอ  เช่น
                     อิสรภาพ          อ่านว่า     อิด – สะ – หระ – พาบ
                     ถาวรวัตถุ         อ่านว่า     ถา – วอน – ระ – วัด – ถุ
                     เทพบุตร          อ่านว่า     เทบ – พะ – บุด
                     ประวัติศาสตร์    อ่านว่า     ปฺระ – หวัด – ติ – สาด    
                                       ฯลฯ
         หมายเหตุ  แต่บางคำก็ไม่อ่านออกเสียงสระเนื่องกันระหว่างคำหน้าและคำหลัง  เช่น   
                     สมุทรปราการ     อ่านว่า   สะ – หมุด – ปฺรา – กาน
                     สุพรรณบุรี          อ่านว่า   สุ – พัน – บุ – รี
                     สมัยนิยม           อ่านว่า   สะ – หมัย – นิ – ยม  
                                      ฯลฯ

      ๔.หากพยางค์สุดท้ายของคำหน้า มีสระ อะ ให้ตัดสระ อะ  ออกก่อนจึงจะนำคำมาสมาสกัน   เช่น
                 อิสระ   +   ภาพ     = อิสรภาพ
                 พละ    +   ศึกษา   = พลศึกษา
                 วีระ     +   บุรุษ     = วีรบุรุษ    
                           ฯลฯ 
           หมายเหตุ  ยกเว้นคำบางคำ เช่น กิจจะลักษณะ เป็นต้น

      ๕.หากพยางค์สุดท้ายของคำหน้ามีไม้ทัณฑฆาตอยู่ ให้ตัดไม้ทัณฑฆาตออกก่อนจึงนำคำมาสมาสกัน  เช่น
                มนุษย์   +    ศาสตร์   =   มนุษยศาสตร์
                แพทย์   +    สภา      =   แพทยสภา
                ทิพย์     +    เนตร     =   ทิพยเนตร
                องค์      +    รักษ์     =   องครักษ์
                ครุศาสตร์  +  บัณฑิต  =   ครุศาสตรบัณฑิต    
                          ฯลฯ