ภูเขาไฟ 1. การเกิดภูเขาไฟ
เกิดจากหินหนืดในชั้นแมนเทิลที่มีอุณหภูมิและความดันสูงมาก ทำให้หินหนืดถูกแรงอัดให้แทรกรอยแตกขึ้นสู่ผิวโลก โดยมีแรงประทุหรือแรงระเบิดเกิดขึ้น 2. สิ่งที่พุ่งออกมาจากภูเขาไฟเมื่อภูเขาไฟระเบิด ได้แก่
1) หินหนืด ซึ่งหินหนืดที่เปล่งออกจากปล่องภูเขาไฟ เรียกว่า ลาวา ( Lava ) โดยลาวาจะไหลลงสู่บริเวณ ที่อยู่ในระดับต่ำ แผ่เป็นบริเวณกว้างใหญ่ ส่วนหินหนืดที่ยังไม่ออกมาสู่พื้นผิวโลกเรียกว่า แมกมา ( Magma )
2) เถ้าถ่าน ฝุ่นละออง ไอน้ำ เศษหิน และแก๊สต่าง ๆ เช่น แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ ( Co2 ) แก๊สคาร์บอนมอนอกไซด์ ( CO ) แก๊สไนโตรเจน ( N2 ) และแก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ( SO2 ) เป็นต้น สิ่งเหล่านี้ จะล่องลอยขึ้นสู่ท้องฟ้ามืดมัวเป็นหมอกดำ 3. บริเวณที่มีโอกาสเกิดภูเขาไฟ ได้แก่
3) แนวรอยต่อระหว่างแผ่นเปลือกโลก จะมีโอกาสเกิดขึ้นมากที่สุด ทั้งนี้เพราะแผ่นเปลือกโลกที่อยู่ใต้พื้นมหาสมุทรมีความหนาน้อยกว่าเปลือกโลกส่วนที่เป็นพื้นทวีป ได้มุดตัวลงไปใต้แผ่นเปลือกโลกส่วนที่เป็นทวีป แผ่นเปลือกโลกที่มุดลงไปนี้จะหลอมเหลวกลายเป็นหินหนืดที่มีอุณหภูมิและความดนสูงมาก ทำให้ดันแทรกตัวมาตามรอยต่อได้ง่ายกว่าบริเวณอื่น ๆ
2) บริเวณที่อยู่ห่างจากรอยต่อระหว่างแผ่นเปลือกโลก ซึ่งมีโอกาสเกิดได้น้อย ในประเทศไทยเคยเกิดขึ้นที่จังหวัดลำปางและบุรีรัมย์ประมาณว่ามีการระเบิดของภูเขาไฟเกิดขึ้นเมื่อล้านปีมาแล้ว แต่การระเบิดไม่รุนแรงนัก 4. ผลกระทบจากการระเบิดของภูเขาไฟ มีดังนี้
ก่อให้เกิดความเสียหายให้กับมนุษย์สิ่งมีชีวิต และสิ่งแวดล้อมอย่างมาก โดยเกิดจากลาวาพุ่งขึ้นมาจากการระเบิดของภูเขาไฟไหลลงสู่ในบริเวณที่อยู่ระดับต่ำกว่า 5. รูปแบบของภูเขาไฟ ขึ้นอยู่กับชนิดของลาวา ซึ่งได้แก่ ความใกล้ไกลที่ลาวาไหลไปและความรุนแรงของ การประทุ ซึ่งจำแนกออกได้เป็น 3 แบบ ดังนี้
1. แบบกรวยกรวดภูเขาไฟ ( Cinder cone )
- เหมือนกรวยสูงที่คว่ำอยู่
- เกิดจากการประทุของหินหลอมเหลวที่อยู่ใต้ผิวโลกถูกดันประทุออกมาทางปล่องโดยแรง ทำให้ ชิ้นส่วนของหินที่ร้อนจัดลุกเป็นไฟประทุขึ้นไปในอากาศ และเย็นตัวอย่างรวดเร็ว
- เป็นภูเขาไฟที่มีขนาดเล็กที่สุด
- ตัวอย่างที่พบ ภูเขาไฟที่พบทั่วไปส่วนใหญ่จะเป็นแบบนี้
2. แบบกรวยภูเขาไฟสลับชั้น ( Composite coe หรือ Stratovolcano )
- คล้ายแบบกรวยกรวดภูเขาไฟ แต่มีฐานแผ่ขยายใหญ่ และมีความลาดจากปากปล่องมาที่ฐานมากกว่า เพราะหินหนืดที่ไหลออกมาจากปากปล่องมีความหนืดสูง จึงทำให้ไหลไปได้ไม่ไกลนัก ทำให้เกิดการทับถมของหินหนืดที่เย็นตัวลงผสมกับหินที่แข็งตัวและขี้เถ้าจากการปะทุครั้งแล้วครั้งเล่าจนเกิดเป็นภูเขากรวยคว่ำขนาดใหญ่ขึ้น
- ตัวอย่างที่พบ ภูเขาไฟฟูจิในประเทศญี่ปุ่น
3. ภูเขาไฟรูปโล่ ( Shield volcano )
- คล้ายรูปโล่คว่ำ กว้าง เตี้ย
- เกิดจากหินหนืดที่มีอุณหภูมิสูงมากไหลออกจากปล่องด้วยอัตราการไหลที่เร็วมากจึงทำให้ไหลไปได้ไกลจากปากปล่องมากทำให้ไม่เกิดการทับถมของเถ้าถ่านเป็นรูปกรวย แต่จะแผ่ขยายกว้างออกไป จึงกลายเป็นภูเขาไฟที่มีรูปร่างกว้างใหญ่ที่สุด
- ตัวอย่างที่พบ ภูเขาไฟที่อยู่ในแถบหมู่เกาะฮาวาย