5)  ผลของปฏิกิริยาเคมีที่มีผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม(............คาบ )

 ขั้นนำ
    1. ครูนำเข้าสู่บทเรียนโดยการทบทวนความรู้เดิมเรื่องประโยชน์ของปฏิกิริยาเคมี เคมีเพื่อนำเข้าสู่เรื่องผลของปฏิกิริยาเคมีที่มีผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม

ขั้นสอน
   2. ครูแบ่งกลุ่มนักเรียน ออกเป็นกลุ่มๆ ละ 5-6 คน โดยให้นักเรียนแต่ละกลุ่ม เป็นนักเรียนที่มี     
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนแตกต่างกัน คือมีทั้ง เก่ง ปานกลาง และอ่อน
   3. นักเรียนแต่ละกลุ่ม คัดเลือกสมาชิกกลุ่มเป็น ประธาน เลขา และกรรมการ
   4. ครูแจกใบงานที่ ให้นักเรียนแต่ละกลุ่ม พร้อมแจ้งเรื่อง จุดประสงค์ของกิจกรรมให้นักเรียนได้รู้
   5. ครูอธิบายขั้นตอน กิจกรรมการเรียนรู้เรื่องผลของปฏิกิริยาเคมีที่มีผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมดังนี้นักเรียนเขียนชื่อเรื่อง, วัน-เดือน-ปี , สมาชิกกลุ่ม , จุดประสงค์ของกิจกรรมสื่อลงในใบงาน
   6. นักเรียนภายในกลุ่มร่วมมือกันศึกษา ค้นคว้า หรือ ทำกิจกรรมตามขั้นตอนในใบงานอภิปรายผลร่วมกัน และบันทึกผล
   7.นักเรียนแต่ละกลุ่มส่งตัวแทนนำเสนอ ผลของการศึกษา ค้นคว้าหรือทำกิจกรรมหน้าชั้นเรียน

ขั้นสรุป
   8. ครูและนักเรียนทุกคนร่วมกันอภิปรายผล จากการนำเสนอเพื่อหาข้อสรุป
   9. นักเรียนแต่ละคนศึกษา ค้นคว้าเพิ่มเติมในเรื่องผลของปฏิกิริยาเคมีที่มีผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม
 10. วัดผลการเรียนรู้

6 )   อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี   (............คาบ )
 

ขั้นนำ
   1. ครูนำเข้าสู่บทเรียนโดยการทบทวนความรู้เดิมเรื่องผลของปฏิกิริยาเคมีที่มีผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมเพื่อนำเข้าสู่เรื่อง  อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
ขั้นสอน
   2. ครูแบ่งกลุ่มนักเรียน ออกเป็นกลุ่มๆ ละ 5-6 คน โดยให้นักเรียนแต่ละกลุ่ม เป็นนักเรียนที่มี ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนแตกต่างกัน คือมีทั้ง เก่ง ปานกลาง และอ่อน
   3. นักเรียนแต่ละกลุ่ม คัดเลือกสมาชิกกลุ่มเป็น ประธาน เลขา และกรรมการ
   4. ครูแจกใบงานที่ ให้นักเรียนแต่ละกลุ่ม พร้อมแจ้งเรื่อง จุดประสงค์ของกิจกรรมให้นักเรียนได้รู้
   5. ครูอธิบายขั้นตอน กิจกรรมการเรียนรู้เรื่องอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี ดังนี้นักเรียนเขียนชื่อเรื่อง, วัน-เดือน-ปี , สมาชิกกลุ่ม , จุดประสงค์ของกิจกรรมสื่อลงในใบงาน
   6. นักเรียนภายในกลุ่มร่วมมือกันศึกษา ค้นคว้า หรือ ทำกิจกรรมตามขั้นตอนในใบงานอภิปรายผลร่วมกัน และบันทึกผล
   7. นักเรียนแต่ละกลุ่มส่งตัวแทนนำเสนอ ผลของการศึกษา ค้นคว้าหรือทำกิจกรรมหน้าชั้นเรียน

ขั้นสรุป
   8. ครูและนักเรียนทุกคนร่วมกันอภิปรายผล จากการนำเสนอเพื่อหาข้อสรุป
   9. นักเรียนแต่ละคนศึกษา ค้นคว้าเพิ่มเติมในเรื่องอัตรากา

  10. วัดผลการเรียนรู้

9.  การวัดผลและประเมินผล
  วิธีการ
  1. สังเกตพฤติกรรมของนักเรียน
  2. สังเกตการมีส่วนร่วมและความกระตือรือร้นในการปฏิบัติงาน
  3. สังเกตการนำเสนอผลงานทั้งในรูปแบบการเขียนรายงาน การบอกเล่าหรือการอธิบาย
  4. สังเกตการตอบคำถามและการอภิปรายในชั้นเรียน
  5. ประเมินชิ้นงานที่มอบหมายให้ทำ
  6. ประเมินผลที่ได้จากการทำกิจกรรมต่างๆ
 เครื่องมือ
  1.  แบบประเมินความรู้
  2.  แบบสังเกตุพฤติกรรม
  3.  แบบประเมินชิ้นงาน
 

ใบความรู้

เรื่องปฏิกิริเคมีในชีวิตประจำวัน

   รายวิชา วิทยาศาสตร์พื้นฐาน                                             ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4

ภาคเรียนที่ 2        ปีการศึกษา 2551
                                                                             

ปฏิกิริยาเคมีในชีวิตประจำวัน

  ปฏิกิริยาการสลายตัวของโซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต ( NaHCO3 )
 โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนตหรือโซเดียมไบคาร์บอเนต หรือเรียกกันทั่วไปว่า โซดาทำขนม เป็นสารเคมีที่นำมาใช้ประโยชน์อย่างกว้างขวาง เช่น ทำคาราเมล ใส่ในน้ำต้มผักทำให้ผักมีสีเขียว ใช้เป็นส่วนผสมของผงฟู 

มีการนำผงฟูไปใช้ทำขนมอะไรได้บ้าง เพราะเหตุใดขนมจึงฟูได้                                                             

ผงฟูเมื่อได้รับความร้อน โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนตจะสลายให้ CO2 ดังนี้

        2NaHCO3     ความร้อน     Na2CO3   +   H2O   +   CO2

โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนตนอกจากใช้ทำขนมหลายชนิดแล้ว ยังใช้ประโยชน์ในการดับ
ไฟป่า โดยโปรยผง NaHCO3 จากเครื่องบินลงบริเวณเหนือไฟป่า ความร้อนจากไฟป่าจะทำให้สาร NaHCO3 สลายตัวให้แก๊ส CO2 ดังนี้

2NaHCO3     ความร้อน     Na2CO3   +   H2O   +   CO2

 แก๊ส CO2 ที่เกิดขึ้นเป็นแก๊สที่หนักกว่าอากาศ จึงปกคลุมไม่ให้เชื้อเพลิงได้รับแก๊สออกซิเจน ทำให้บรรเทาหรือหยุดการเผาไหม้ลงได้

  ปฏิกิริยาการสลายตัวของไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ ( H2O2 )
ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ เป็นสารใช้ฟอกสีผมและฆ่าเชื้อโรค โดยปกติจะสลายตัวไปเองอย่างช้า ๆ ให้น้ำและออกซิเจนเกิดขึ้น ดังสมการ แสงสว่างและความร้อนจะช่วยเร่งให้เกิดการสลายตัวเร็วขึ้น ดังนั้นจึงต้องเก็บไว้ในที่มืด หรือในภาชนะสีน้ำตาลเข้ม และในที่เย็น

2H2O2                  2H2O   +   O2

      ปฏิกิริยาการสลายตัวของแคลเซียมคาร์บอเนต (CaCO3)
    ปฏิกิริยาการสลายตัวของหินปูน (CaCO3) ด้วยความร้อน ให้แก๊ส CO2  และปูนขาว ( CaO) นำมาใช้ในอุตสาหกรรมการผลิตปูนซีเมนต์ ซึ่งมีปูนขาวเป็นส่วนผสมหลัก ปฏิกิริยาระหว่างหินปูนหรือแคลเซียมคาร์บอเนตกับกรดกำมะถันหรือกรดดินประสิว ซึ่งมีอยู่ในฝนกรด เกิดเป็นแคลเซียมซัลเฟต ( CaSO4) หรือแคลเซียมไนเตรต Ca(NO3)2 และแก๊ส CO2 ดังสมการ ปฏิกิริยานี้เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้รูปปั้น รูปแกะสลัก ตึมรามบ้านช่อง และสิ่งก่อสร้างที่ทำด้วยหินปูนหรือหินอ่อนเกิดการสึกกร่อน

CaCO3   +   H2SO4     CaSO4   +   CO2   +   H2O
CaCO3   +   2HNO3  Ca(NO3)2   +   CO2   +   H2O

   ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ( SO2 ) และออกไซด์ของไนโตรเจน
ซัลเฟอร์ไดออกไซด์เป็นแก๊สที่ไม่มีสี มีกลิ่น                 
กรด มีจุดเดือด –10 องศาเซลเซียส แหล่งที่มาของ
ซัลเฟอร์ไดออกไซด์มาจากสองแหล่งคือ จากการ
กระทำของมนุษย์ และจากธรรมชาติ แหล่งจากการ
กระทำของมนุษย์สูงถึง    ของปริมาณที่มาจาก

แหล่งธรรมชาติ สำคัญที่สุดได้แก่ การเผา
ไหม้เชื้อเพลิง (fossil fuel) เช่นถ่านหิน และน้ำมัน
ปิโตรเลียม เพราะเชื้อเพลิงเหล่านี้มีสารประกอบ
ของซัลเฟอร์ (S) ปะปนอยู่ด้วย ถ่านหินจากบาง
แหล่งมีปริมาณกำมะถันสูงถึงร้อยละ 3 โดยมวล ส่วนน้ำมันปิโตรเลียมมีประมาณร้อยละ 0.5 โดยมวลฉะนั้นเมื่อเผาไหม้เชื้อเพลงที่มีกำมะถัน จึงได้แก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ดังสมการ

S  +   O2                        SO2

การเผาไหม้บางครั้งอาจเกิดซัลเฟอร์ไตรออกไซด์  ( SO3 )  ขึ้นบ้างแต่ปริมาณไม่มากนัก ถ้าอากาศชื้นมาก SO2 อาจรวมกับ H2O ไปเป็นกรดซัลฟิวรัสซึ่งสามารถเปลี่ยนไปเป็นกรดซัลฟิวริกได้ H2SO4 ถ้ากรด H2SO4 ที่รวมกับน้ำ กลายเป็นฝนและตกลงมาบนพื้นดินก็จะกลายเป็นฝนกรด
 ไนโตรเจนสามารถรวมกับออกซิเจนเกิดเป็นออกไซด์ได้หลายออกไซด์ ในบรรดาออกไซด์ทั้งหมดของไนโตรเจน มีเพียง 2 ชนิดเท่านั้น คือ NO และ NO2 ที่ปล่อยสู่บรรยากาศเป็นปริมาณโดยน้ำมือของมนุษย์ ได้แก่ การเผาไหม้ของเชื้อเพลิง เช่น การเผาไหม้น้ำมันเชื้อเพลิงของเครื่องยนต์หรือเครื่องจักรในโรงงานอุตสาหกรรม แก๊ส NO ที่เกิดขึ้น สามารถเกิดปฏิกิริยากับ O2  หรือ O3 ไปเป็นแก๊ส NO2 ซึ่งรวมกับละอองน้ำในอากาศหรือน้ำฝนไปเป็นกรดไนตริก HNO3 ซึ่งเป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้น้ำฝนมีสมบัติเป็นกรด จึงก่อให้เกิดมลภาวะกับสิ่งแวดล้อมเช่นเดียวกับกรดซัลฟิวริก
   
  ปฏิกิริยาการเกิดสนิมเหล็ก
    สิ่งก่อสร้างต่าง ๆ ที่มีเหล็กเป็นองค์ประกอบ เมื่อเหล็กสัมผัสกับน้ำและความชื้น จะค่อย ๆ สึกกร่อน กลายเป็นเหล็กออกไซด์ หรือที่เรารู้จักกันว่า สนิมเหล็ก (Fe2O3.H2O )
ดังสมการ  
4Fe   +   3O2   +  H2O                    2Fe2O3.H2O

       http://salc.swu.ac.th      
   

www.rmutphysics.com