รายงาน

เรื่อง สำนวนไทย

กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

จัดทำโดย

นางสาววิลาสินี   ตุ่นแก้ว

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6/7      เลขที่ 8

ผู้สอน

คุณครู สุจิน

โรงเรียนเสาไห้ “วิมลวิทยานุกูล”

ปีการศึกษา 2556  ภาคเรียนที่ 2

คำนำ

          รายงานเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาภาษาไทย  จัดทำขึ้นเพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับสำนวนไทยต่างๆ ความหมายของสำนวนไทย ที่เราสามารถนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน และเพื่อเป็นแนวทางในการศึกษาของรุ่นต่อไป หากมีข้อผิดพลาดประการใด จึงขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย

                                                                                        นางสาววิลาสินี    ตุ่นแก้ว

                                                                                                       ผู้จัดทำ

สารบัญ

                                                                                                                                                             หน้า

ที่มาและความสำคัญของสำนวนไทย                                                                                                                            3

ความหมายของสำนวนไทย                                                                                                                                                 4

ประเภทของสำนวนภาษิต                                                                                                                                                    4

คุณค่าของสำนวนไทย                                                                                                                                                           4-5

ประโยชน์ของสำนวนไทย                                                                                                                                                    5

ที่มาและความสำคัญของสำนวนไทย

สำนวนไทยนั้นมีมาตั้งแต่ก่อนสมัยพ่อขุนรามคำแหง ถ้อยคําหรือข้อความที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านานแล้ว มีความหมายไม่ตรงตามตัวหรือมีความหมายอื่นแฝงอยู่ สันนิษฐานว่า สำนวนนั้นมีอยู่ในภาษาพูดก่อนที่จะมีภาษาเขียนเกิดขึ้นในสมัยสุโขทัย โดยเมื่อพิจารณาจากข้อความในศิลาจารึก พ่อขุนรามคำแหงแล้ว ก็พบว่ามีสำนวนไทยปรากฏเป็นหลักฐานอยู่ เช่น ไพร่ฟ้าหน้าใส หมายถึง ประชาชนอยู่เย็นเป็นสุข 

              หนังสือสุภาษิตพระร่วงก็มีเนื้อหาเป็นสำนวนไทยที่ยังใช้อยู่ในปัจจุบันมากมาย เช่น เมื่อน้อยให้เรียนวิชา ให้หาสินเมื่อใหญ่ 
                หนังสือกฎมณเฑียรบาลของเก่า ก็มีสำนวนไทยปรากฏอยู่ นอกจากนี้ในวรรณคดีไทยต่างๆ ตั้งแต่สมัยอยุธยาเป็นต้นมาก็มีสำนวนไทยปรากฏอยู่มากมาย เช่น ขุนช้างขุนแผน ลิลิตยวนพ่าย ลิลิตพระลอ และราชาธิราช  เป็นต้น 

ความหมายของสำนวนไทย

            สำนวนไทย คือถ้อยคำหรือข้อความที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านานแล้ว มีความหมายไม่ตรงตามตัวหรือมีความหมายอื่นแฝงอยู่   หรืออาจกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่า สำนวน คือถ้อยคำ กลุ่มคำ หรือความที่เรียบเรียงขึ้นในเชิงอุปมาอุปมัยโดยมีนัยแฝงเร้นซ่อนอยู่อย่างลึกซึ้ง แยบคาย เพื่อให้ผู้รับได้ไปตีความ ทำความเข้าใจด้วยตนเองอีกชั้นหนึ่ง ซึ่งอาจแตกต่างไปความหมายเดิมหรืออาจคล้ายคลึงกับความหมายเดิมก็ได้ สันนิษฐานว่าสำนวนนั้นมีอยู่ในภาษาพูดก่อนที่จะมีภาษาเขียนเกิดขึ้นในสมัยสุโขทัย

                สำนวนเป็นเรื่องสำคัญเรื่องหนึ่งของภาษาไทย เพราะเป็นคำพูดที่กลั่นกรองขึ้น เพื่อความสละสลวยของภาษาเป็นถ้อยคำที่คมคายกว่าคำพูดธรรมดา เป็นคำพูดที่รวมใจความยาวๆให้สั้นลงได้ ก็จะทำให้ผู้ฟังสามารถเข้าใจง่าย ๆ

สำนวนไทยมีจำนวนมากมายและมีที่มาที่หลากหลายประการดังนี้ 
1. มีที่มาจากธรรมชาติ  เป็นสำนวนที่เทียบเคียงมาจากสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ

2. ที่มาจากวัฒนธรรมการดำรงชีวิต  เช่น  ปัจจัยสี่  อาหาร  เครื่องนุ่งห่ม  ที่อยู่อาศัย  พาหนะ  เป็นต้น

3.  ที่มาจากวัฒนธรรมทางสังคม  เช่น  การกระทำ  การทำมาหากิน  การศึกษาประเพณี  การละเล่น   การเมืองการปกครอง  เป็นต้น
                4. ที่มาจากวัฒนธรรมทางจิตใจ  เช่น   ทางศาสนาและความเชื่อ  เป็นต้น

5.ที่มาจากวัฒนธรรมทางศิลปะ  เช่น  การแสดง  ดนตรี  เป็นต้น

6.ที่มาจากวัฒนธรรมทางภาษา  วรรณคดี  ตำนาน  นิทาน  ประวัติศาสตร์  เป็นต้น

ความหมายของสำนวนไทย

            สำนวนไทย คือถ้อยคำหรือข้อความที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านานแล้ว มีความหมายไม่ตรงตามตัวหรือมีความหมายอื่นแฝงอยู่   หรืออาจกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่า สำนวน คือถ้อยคำ กลุ่มคำ หรือความที่เรียบเรียงขึ้นในเชิงอุปมาอุปมัยโดยมีนัยแฝงเร้นซ่อนอยู่อย่างลึกซึ้ง แยบคาย เพื่อให้ผู้รับได้ไปตีความ ทำความเข้าใจด้วยตนเองอีกชั้นหนึ่ง ซึ่งอาจแตกต่างไปความหมายเดิมหรืออาจคล้ายคลึงกับความหมายเดิมก็ได้ สันนิษฐานว่าสำนวนนั้นมีอยู่ในภาษาพูดก่อนที่จะมีภาษาเขียนเกิดขึ้นในสมัยสุโขทัย โดยเมื่อพิจารณาจากข้อความในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงแล้ว ก็พบว่ามีสำนวนไทยปรากฏเป็นหลักฐานอยู่ เช่น ไพร่ฟ้าหน้าใส หมายถึง ประชาชนอยู่เย็นเป็นสุข

คุณค่าของสำนวนไทย

                -  เป็นเครื่องอบรมสั่งสอนและชี้แนะให้เป็นคนดีในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นด้าน

ความรัก  การสมาคม  การครองเรือน  การศึกษา  เช่น  อย่าใฝ่สูงให้เกินศักดิ์  น้ำขุ่นไว้ใน  น้ำใสไว้นอก  เป็นต้น
            - เป็นเครื่องสะท้อนให้เห็นแนวคิด  ความเชื่อของคนในสังคมไทยหลายประการ เช่น  ความเชื่อในเรื่องกรรม  ความเชื่อเกี่ยวกับความไม่ประมาท  เช่น  กงเกวียนกำเกวียน  ช้างสาร  งูเห่า  ข้าเก่า  เมียรัก   เป็นต้น
             -  เป็นเครื่องชี้สะท้อนให้เห็นสภาพชีวิตความเป็นอยู่ของคนในสังคมด้านต่างๆ  เช่น การทำมาหากิน  การครองชีพ  เศรษฐกิจ  เช่น  ซื้อควายหน้านา  ซื้อผ้าหน้าหนาว  เป็นต้น
            - เป็นเครื่องชี้ให้เห็นความสัมพันธ์ของคนไทยกับธรรมชาติ  จึงได้นำเอาลักษณะทาง
ธรรมชาติมาตั้งเป็นสำนวน  เช่น  ฝนตกไม่ทั่วฟ้า  น้ำซึมบ่อทราย  เป็นต้น
            -  การศึกษาสำนวนภาษิต  เป็นการสืบต่อวัฒนธรรมของชาติเอาไว้  ไม่ให้สูญหายและเกิดความภาคภูมิใจที่บรรพชนได้สร้างสรรค์ถ้อยคำที่มีคุณค่าไว้ให้แก่เรา

ประโยชน์ของสำนวนไทย

            สำนวนไทยทุกสำนวน จะมีความหมายอยู่ทุกสำนวนทั้งที่บอกความหมายโดยตรง และสำนวนที่มีความหมายแอบแฝงอยู่ สำนวนมีประโยชน์ดังนี้ 
            1. นำหลักคำสอนมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน นำหลักคำสอนมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน 
            2. ทำให้ทราบความหมายของแต่ละสำนวน ทำให้ทราบความหมายของแต่ละสำนวน 
            3. ทำให้เยาว์ชนประพฤติปฏิบัติตนดีขึ้น ทำให้เยาว์ชนประพฤติปฏิบัติตนดีขึ้น 
            4. ช่วยกัดเกลานิสัยของเยาว์ชนให้อยู่ในกรอบและมีระเบียบมากขึ้นช่วยกัดเกลานิสัยของเยาว์ชนให้อยู่ในกรอบและมีระเบียบมากขึ้น

บรรณนานุกรม

http://www.ipesp.ac.th/learning/thai/chapter5-2.html