- บุโรพุทโธ
บุโรพุทโธ ตั้งอยู่ใจกลางเกาะชวา อยู่ห่างจากเมืองยอกยากาตาร์ (Yogyakata)
ของอินโดนีเซีย ไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ 40 กิโลเมตร
สร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่14 ในสมัยของกษัตริย์ราชวงศ์ไศเรนทรา
แห่งอาณาจักรศรีวิชัย ซึ่งสมัยนั้นหมู่เกาะต่างๆ
ของอินโดนีเซียมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับอินเดีย ทั้งด้านการค้าและวัฒนธรรม
ทำให้ได้รับอิทธิพลทางด้านความเชื่อของฮินดูและพุทธเป็นอย่างมาก
แต่กษัตริย์ของศรีวิชัย ซึ่งเป็นชาวฮินดู เกิดความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา
และชนชาวศรีวิชัยส่วนใหญ่ก็นับถือพุทธศาสนาลัทธิมหายาน ทำให้เกาะชวา
เป็นศูนย์กลางพุทธศาสนาอันยิ่งใหญ่ของอาณาจักรศรีวิชัยนี้มหาสถูปบุโรพุทโธ
อันงดงามนั้นรังสรรค์ขึ้นด้วยความรักความศรัทธาอย่างเปี่ยมล้นต่อพระพุทธศาสนาของชนชาวศรีวิชัย
ประติมากรรมแต่ละชิ้นได้รับการจัดวางอย่างงดงามลงตัวและมีความหมายอันมีนัยถึงธรรม
ธรรมชาติ หรือจักรวาล โดยสร้างขึ้นจากหินลาวา มีพื้นที่โดยรวมประมาณ 55,000
ตารางเมตรรูปทรงด้านฐานเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัสกว้างยาวด้านละ 123 เมตร
แต่ละด้านมีบันไดและซุ้มประตูขึ้นสู่มหาเจดีย์ ซึ่งมีทั้งหมด10 ชั้น ชั้น 1-6
มีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยม ส่วนชั้นที่ 7-10
มีลักษณะเป็นรูปทรงกลม ส่วนฐานของบุโรพุทโธประกอบด้วยขั้นบันไดใหญ่ 4
ขั้น กำแพงรอบฐานมีภาพสลักประมาณ 160 ภาพ
เป็นภาพที่แสดงให้เห็นถึงความเป็นมนุษย์ที่ยังข้องอยู่ในกาม ผูกพันกับความสุข
สนุกสนาน ความปรารถนาทางโลกอันไม่รู้จบ
ส่วนนี้จัดอยู่ในขั้นกามภูมิ
ในส่วนที่สอง คือส่วนบนของฐานนั้น
ผนังทั้งด้านนอกด้านในมีรูปสลักเรื่องราวเกี่ยวกับพุทธประวัติและชาดกต่างๆ
ประมาณ1,460 ภาพในส่วนนี้ถือเป็นขั้นรูปภูมิ
คือขั้นตอนที่มนุษย์หลุดพ้นจากกิเลสทางโลกมาได้บางส่วน
ส่วนที่สามคือส่วนของฐานกลมที่มีเจดีย์ทรงระฆังคว่ำ
จำนวน 72 องค์ แต่ละองค์บรรจุด้วยพระพุทธรูป ตั้งเรียงรายอยู่ 3 ระดับ
โอบล้อมพระเจดีย์องค์ใหญ่ซึ่งเป็นสัญลักษณ์สุดยอดของบุโรพุทโธ จำนวน 72 นั้น
หากพิจารณาในทางธรรมแล้วหมายถึง รูป 18 เจตสิก 52 จิต 1 นิพพาน 1
และฐานพระเจดีย์ที่เป็นรูปบัวผลิบานนั้นบ่งบอกถึงการรู้ตื่นและเบิกบาน
ส่วนพระเจดีย์องค์ใหญ่นั้นภายในไม่ได้บรรจุสิ่งใดไว้ อาจสื่อให้เห็นถึง
ความว่าง อันถึงที่สุดของนิพพานแล้ว ย่อมไร้ลักษณ์ ไร้รูปรอยใดๆ
ในส่วนนี้ถือเป็นขั้นอรูปภูมิ ที่มนุษย์ไม่ผูกพัน กับทางโลกอีกต่อไป
